نشاط در عبادت

اگر مى‏ خواهيد جذبۀ عبادت را درك كنيد، حالت اكراه را از خود دور كنيد و با حالت اشتياق و نشاط باطنى به عبادت بپردازيد، تا آثار گرانبهاى آن را بيابيد و خود را از تسلّط شيطان برهانيد. حضرت پيغمبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله وسلم‏ مى ‏فرمايند:

اَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ فَعانَقَها وَاَحَبَّها بِقَلْبِهِ، وَباشَرَها بِجَسَدِهِ وَتَفَرَّغَ لَها، فَهُوَ لايُبالي عَلى ما اَصْبَحَ مِنَ الدُّنْيا، عَلى عُسْرٍ اَمْ عَلى يُسْرٍ.(23)

با فضيلت ‏ترين مردم كسى است كه عاشق عبادت و بندگى باشد و آن را درآغوش بگيرد و از جان و دل دوست بدارد، از نظر جسمى به آن عبادت مشغول ‏شود و از نظر فكرى، با فكر فارغ و راحت به عبادات بپردازد، آن‏گاه باكى ‏نداشته باشد كه در دنيا چگونه شب را به روز آورده است؛ به سختى يا به ‏آسانى.

بنابر اين از شرايط مهم تأثير عبادت، علاوه بر آن كه بايد خالصانه باشد وشيطان و نفس انسان عامل و محرّك عبادت نباشند؛ و گرنه عبادت به صورت ‏ريا، تظاهر، غرور و امثال آن انجام مى‏ شود؛ بايد طورى انسان خود را ساخته ‏باشد كه نفس او نيز تابع عقلش شده باشد و آن گاه كه مخلصانه براى عبادت ‏قيام مى‏ كند، نفس تابع عقل باشد و بر اثر تهذيب نفس، نفس نيز همچون عقل، ميل و رغبت به عبادت خالصانه داشته باشد.

بنابر اين تهذيب و آماده سازى نفس، از شرايط مهمى است كه در عبادت نقش‏ مهمّى را دار است؛ زيرا اگر انسان بر اثر فرمان عقل به عبادت بپردازد، ولى نفس ‏خود را مطيع عقل خود نساخته باشد، نفس در اعماق وجود انسان به فعاليّت ‏مى‏ پردازد تا آنجا كه يا او را بالكلّ از انجام عبادتى كه دارد، باز مى‏ دارد و عبادت‏ را بى‏ نتيجه به او جلوه داده و مانع انجام آن مى‏ شود؛ و يا بر اثر مقاومت انسان، او را با موانع ديگر كه جان انسان را به ستوه مى‏ آورد، - همانند وسواس – مبتلا مى‏ كند و در نتيجه انسان به جاى آن كه از عبادتى كه انجام مى‏ دهد، لذّت روحى‏ ببرد، بغض و دشمنى آن را به وسيلۀ وسواس و ناراحتي هاى روحى در دل خود جاى مى‏ دهد.

طبق آيات قرآن كريم عبادت، صراط مستقيم خداوند است و انسان از اين‏ راه به مقام عبوديّت مى‏ رسد و كسى كه به مقام عبوديّت برسد، شيطان  بر او تسلّط ندارد، ولى كسى كه با بغض و دشمنى نفس با عبادت، به آن مى‏ پردازد؛ نه تنها از دست شيطان رهائى نيافته، بلكه خود را در دست تحريكات وجولان نفس كه از شيطان مهلك‏تر است، قرار مى‏ دهد و به اين گونه، راه را براى نفوذ شيطان هموار مى‏ كند.

لازمۀ اين گونه عبادات كه انسان نفس خود را قانع و مطيع عقل خود نكرده‏ و با تهذيب و خودسازى به عبادت نپرداخته، اين است كه از نتيجۀ عبادت كه‏ رهايى از تسلّط شيطان است، باز بماند.

بنابر اين، براى انجام هر گونه عبادت بايد خود را آماده بسازيم و با صلاحيت آن را انجام دهيم و روشن است كسانى كه به عبادات سخت و به ‏اصطلاح رياضتهاى شرعى، مى‏ پردازند ولى آمادگى آن را ندارند، صلاحيت انجام اين گونه اعمال را ندارند. آنان براى ايجاد آمادگى، بايد محبّتِ عبادت رادر دل خود جاى دهند.

پس براى انجام عبادات سخت و يا به تعبير بعضى، براى انجام رياضات ‏شرعيّه، آمادگى نفسانى و صلاحيت آن از شرايط حتمى است.

چقدر نيك و پسنديده، بلكه لازم است كه انسان براى انجام همۀ كارها بالأخص اعمال عبادى، آشنايى با مكتب اهل بيت‏ عليهم السلام داشته باشد و با الهام وآموختن از آن بزرگواران، به عبادت خداوند مهربان بپردازد؛ تا از خطر سقوط و ديدن ضربات مهلك در امان باشد.

گرچه راهى است پر از بيم زما تا برِدوست

رفتن آسان بود، ار واقف منزل باشى

براى آن كه در انجام عبادات از مكتب آن بزرگواران پيروى كنيد، بايد شرايط عبادت را بدانيد و از موانع قبولى عبادات مانند حرام خوارى، آگاهى‏ داشته باشيد.

---

23) بحارالأنوار: 253/70، از اصول كافى: 83/2 .