اين گونه نفس را تضعيف كنيد

    شما تصميم بگيريد هر گاه گناه و يا كار اشتباهى را انجام داديد در برابر آن، كار خوب و پسنديده‏ اى را انجام دهيد. اگر به اين برنامه عمل نماييد، پس از چند روز ضعفِ هواهاى نفسانى را در خود مشاهده خواهيد كرد.

    حضرت پيغمبر اكرم‏ صلى الله عليه وآله وسلم مى‏ فرمايند:

 إِذا عَمِلْتَ سَيِّئَةً فَاعْمَلْ حَسَنَةً تَمْحُوها .(11)

 هرگاه كار زشتى را انجام دادى، كار نيكى انجام ده تا آن را نابود كند.

    كار پسنديده‏ اى كه براى جبران كار خطا و اشتباه خود انجام مى‏ دهيد، آثار ناپسند كار زشت را از ميان مى‏ برد. يكى از آن آثار، قدرت هواهاى نفسانى است. بنابراين با استفاده از گفتار انسان ساز خاندان وحى، هم اكنون تصميم بگيريد: هر گاه كار خطايى را انجام داديد، در برابر آن، عمل نيك و پسنديده‏ اى را انجام دهيد تا اثر كار زشت را نابود كند. اين يك كليد مهمّ موفّقيّت است كه هيچگاه نبايد آن را از دست بدهيد .

    يقين داشته باشيد با پيروى از فرمايشات اهل بيت‏ عليهم السلام راه تاريك براى شما روشن مى‏ شود، پيچيدگى‏ ها برايتان گشوده مى‏ شود و نفسِ غالب، مغلوب شما مى‏ گردد، در اين هنگام باور خواهيد نمود بسيارى از كارهاى غير ممكن، ممكن است.

    اينك داستانى از مرحوم ميرزاى قمى كه از چهره‏ هاى درخشان دين است، مى‏ آوريم تا باور كنيد كه بسيارى از كارهاى غير ممكن، ممكن است.

    پس از فوت مرحوم ميرزاى قمى رحمة اللَّه عليه ، شخصى از اهل شيروان هميشه در مرقد مرحوم ميرزاى قمى حاضر مى‏ شد و مانند خدّام در آن بقعه خدمت مى‏ كرد، بدون آن كه كسى به او مزد دهد، يا آن كه او را بر اين كار گماشته باشند. و چون اين عمل خلاف مرسوم بود، علّت خدمتگزارى او را جويا شدند.

    او گفت: من مردى از اهل شيروان هستم و از ثروتمندان آن شهر بودم. خود را مستطيع حجّ ديدم و به اراده حجّ بيت‏ اللَّه الحرام، لباس سفر پوشيده و از شهر خارج شدم.

    پس از رسيدن به مكّۀ معظّمه و انجام اعمال حجّ، از راه دريا برمى‏ گشتم. روزى در كشتى براى قضاى حاجت لب كشتى رفته بودم. چون نشستم، بند كيسۀ پول پاره شد و به دريا افتاد. آه پر درد از دل كشيدم و از آن قطع اميد نمودم. حيران به منزلگاه خود برگشتم و مقدارى از وسائلى كه داشتم، سرمايۀ احتياجات خويش نمودم تا وارد نجف اشرف شدم و به پناه بى‏ پناهان حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام متوسّل شدم.

    در يكى از شبها آن حضرت را در خواب ديدم فرمودند: غم مخور، به قم برو و كيسۀ پول خود را از ميرزا ابوالقاسم عالم قمى بخواه كه آن را به تو مى‏ رساند.

    از خواب بيدار شدم و آن را از عجائب روزگار دانستم. با خود گفتم كه كيسۀ پول من در درياى عمّان افتاده و حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مرا به شهر قم راهنمايى مى‏ فرمايد!

    با خود گفتم: زيارتگاه‏هاى مطهّر عراق را زيارت مى‏ كنم و به قصد زيارت حضرت معصومه‏ عليها السلام به قم مى‏ روم و مطلب خود را به ميرزاى قمى مى‏ گويم، شايد فكرى بكنند.

    به اين جهت به قم آمدم و بعد از زيارت حضرت معصومه‏ عليها السلام به خانۀ مرحوم ميرزاى قمى رفتم. اتفاقاً وقت خواب قيلوله بود، و ايشان در منزل بيرونى تشريف نداشتند. به يكى از ملازمين ايشان گفتم: من مردى غريب هستم و از راه دور آمده‏ ام؛ به جناب ميرزا حاجتى دارم. در جواب گفت: ايشان اكنون خواب هستند برو عصر بيا. گفتم: عرضم مختصر است. با ناراحتى گفت: برو درب اندرون را بزن.

    من جسارت كرده، رفتم و حلقه درب را زدم آوازى بلند شد كه فلانى صبر كن تا من بيايم و مرا به اسم، نام برد. من از اين كه نامم را برد، تعجّب كردم. آن گاه زود به نزدم آمد و همان كيسۀ پول را كه در درياى عمّان افتاده بود، از زير لباس خود درآورد و به من داد و فرمود: راضى نيستم تا زنده هستم كسى از اين جريان باخبر شود؛ آن را بردار و به وطن خود باز گرد.

    من دست آن جناب را بوسيدم و با ايشان وداع نمودم وفرداى آن روز روانۀ وطن شدم. چون به آنجا رسيدم، رفت و آمدها و كسب و كار، اين خاطره را تا مدّتى از يادم برد؛ تا آن كه پس از مدّتى كه آسوده خاطر شدم، اتفاقاً روزى با همسرم نشسته بودم و از جريانهاى گذشته و گزارشات سفر براى او صحبت مى‏ كردم؛ اين جريان به يادم آمد و تفصيلِ آن را براى همسرم گفتم.

    چون او از اين ماجرا آگاه شد، بسيار تعجّب كرد و گفت: تو كه با چنين شخصى آشنا گشته‏ اى و به همين مقدار اكتفا نموده‏ اى و از ملازمت و همنشينى  او دست كشيده‏ اى؟!

     گفتم: پس بايد چكنم؟

    گفت: انسان بايد در خدمت اين بزرگان باشد تا وقتى كه جان به جان آفرين تسليم نمايد، آن گاه در كنار او دفن شود.

    گفتم: حالت اشتياقى كه براى ديدن نزديكانم داشتم، مرا از انجام اين كار باز داشت. حال هم كه گذشت و از اين نعمت بزرگ محروم شديم.

    گفت: نه واللَّه وقت نگذشته و به آسانى مى‏ توان آن را جبران كرد. زيرا شهر قم از شهرستانهاى آباد و معنوى است و دركِ خدمت چنين بزرگانى سرآمد همۀ كارهاى خوب است. برخيز هر چه داريم نقد كن؛ آن را با خود به قم مى‏ بريم و سرمايۀ زندگى قرار مى‏ دهيم و دورۀ عمر را در مجاورت قبر مطهّر حضرت معصومه‏ عليها السلام و در خدمت اين مرد بزرگ صرف مى‏ كنيم.

    من رأى او را پذيرفتم و خانه و زمين و اموال خود را فروختم و نقد نمودم و با همسرم به سوى قم حركت كرديم. وقتى وارد شهر شديم، آگاه شديم كه ميرزاى قمى مرحوم شده‏ اند. از آن زمان تا به حال من ملازمت قبر او را اختيار نموده‏ ام و تا جان در بدن دارم از اين مكان دست بر نمى‏ دارم، بلكه آن را مايۀ افتخار خود مى‏ دانم.(12)

    اين جريان، روشنگر اين حقيقت است كه بسيارى از كارهاى غير ممكن، ممكن است؛ ولى ما در پى انجام آنها نرفته‏ ايم و راه آن را نيافته‏ ايم. از اين جهت آنها را غير ممكن مى‏ ناميم، در حالى كه در واقع آنها ممكن هستند و در خارج واقع شده و مى‏ شوند. مانند كيسۀ پول كه در درياى عمّان افتاده و مرحوم ميرزاى قمى در قم آن را از زير پيراهن خود در مى‏ آورد و به صاحبش مى‏ دهد.

    نكتۀ جالب توجّه اين است كه وقتى حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام او را به مرد شيروانى معرّفى مى‏ نمايند، مى‏ فرمايند: از ميرزا ابوالقاسم عالمِ قمى بخواه. يعنى آن حضرت اين گونه افراد را عالم مى‏ دانند ؛ زيرا مى‏ توانستند از او به گونه‏ اى ديگر تعبير فرمايند و طبق شهرت وى او را ميرزاى قمى معرّفى فرمايند .

    پس بخواهيد و به خواستن خود ادامه دهيد تا با مرور زمان، به خود شناسى راه يابيد و بعضى از امور غير ممكن براى شما ممكن شود، همان گونه كه قدرت هواهاى نفسانى، خواسته ناآگاهانه و يا خودآگاه انسانها است؛ كنترل نفس نيز همين گونه است. يعنى اگر انسان بخواهد، مى‏ تواند نفس خود را مهار كند؛ همان گونه كه مى‏ تواند آن را رها كرده و از حيوانات پست‏تر شود.

 آدمى زادۀ طرفه معجونى است

از ملايك سرشته و زحيوان

 گر كند ميل اين، شود پس از آن

ور كند ميل آن، شود به از آن

---

11) بحار الأنوار : 389/71، امالى طوسى : 189/1.

12) عبقرىّ الحسان : 100/2.