شناخت عارفان

    كسى از عرفان و معارف الهى بهره‏مند است كه پس از درك مسائل عرفانى، تحوّلى نشاط آفرين و روشنى بخش در باطن خود بيابد، مگر نه اينست كه حضرت امام صادق‏ عليه السلام مى‏ فرمايند:

 اِذا تَجَلّى ضِياءُ الْمَعْرِفَةِ في الْفُؤادِ هاجَ ريحُ الْمَحَبَّةِ، وَاِذا هاجَ ريحُ الْمَحَبَّةِ اِسْتَأْنَسَ ظِلالَ الْمَحْبوبِ وَآثَرَ الْمَحْبُوبَ عَلى ما سَواهُ.(46)

 آن گاه كه نور معرفت در قلب كسى تابناك گردد، نسيم محبّت وزيدن مى‏ گيرد. و آن گاه كه نسيم دوستى بوزد، به سايۀ محبوب انس مى‏ گيرد و او را بر غير او برمى‏ گزيند.

    بنابر اين، اكتفا نمودن به افكار و انديشه‏ هاى عرفانى و پر ساختن ذهن از مسائل روحى كار ساز نيست؛ زيرا از ديدگاه مكتب اهل بيت‏ عليهم السلام، كسى از معارف و مسائل عرفانى برخوردار است كه بر مبناى كتاب و سنّت، معارف را در قلب خود جاى داده باشد؛ نه در ذهن و انديشه خود. بديهى است در صورتى كه معارف در قلب انسان جاى گرفته باشد - نه در ذهن و زبان او - تحوّلاتى مهم در روحيه و رفتار و گفتار او ايجاد مى‏ كند.

    از نشانه‏ هاى مهم معرفتِ صحيح، تهذيب نفس و رها شدن از هواهاى ناشايست است. انسانى كه به معارف صحيح پى برده و با حكمت و معارف اهل بيت‏ عليهم السلام آشنايى پيدا كرده، از جهان فانى و تمايلات نفسانى دور مى‏ شود و اراده‏ اش به سوى عالم معنى كشيده مى‏ شود.

    حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در اين باره مى‏ فرمايند:

 مَنْ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ اِنْصَرَفَتْ عَنِ الْعالَمِ الْفاني نَفْسُهُ وَهِمَّتُهُ.(47)

 كسى كه معرفت او صحيح است، نفس او و همّت او از جهان فانى روى گردان است.

    بنابراين كسانى كه همّت آنان در جمع ثروت و اندوختن اموال مى‏ باشد - كه سرانجام وبال آنان است - چگونه مى‏ توانند از معرفت صحيح برخوردار باشند؟!

    مگر نه اين است كه معرفت از امور قلبى است نه ذهنى؟! در اين صورت اگر كسى امواج انوار معارف، قلب او را فرا گرفته باشد؛ چگونه مى‏ تواند غرق در اميال دنيوى و شهوات نفسانى باشد و همّت و اراده‏ اش در خدمت هواى نفس باشد؟!

    مگر نه اين است كه حضرت امام سجّادعليه السلام مى‏ فرمايند:

 ... اِنَّما اَهْلُ الدُّنْيا يَعْشِقُونَ الْاَمْوالَ.(48)

 همانا اهل دنيا، به مالها عشق مى‏ ورزند!

    كسى كه قلبش را عشق به مال و بهره‏ هاى مادّى مانند شهرت و رياست دنيا فراگرفته است، چگونه مى‏ تواند آن را سرشار از انوار علوم خاندان وحى، و تابناك از معارف عالى اهل بيت‏ عليهم السلام بنمايد؟

---

46) بحارالأنوار : 23/70، از مصباح الشريعه : 2.

47) شرح غرر الحكم : 453/5.

48) بحارالأنوار : 244/92، وج 230/71.