27 ماه رمضان مرگ ابن ملجم

*************************************

نقش معاویه در جنایت ابن ملجم

   ما در اينجا گفتار يكى از نويسندگان عرب زبان معاصر را براى شما ترجمه‏ مى ‏كنيم و براى اثبات مدّعاى فوق، ظاهراً همين مقدار كافى باشد:

   استاد باقر شريف مرتضى در جلد دوم «زندگانى امام حسين‏ عليه السلام» مى ‏نويسد: اهل‏ تاريخ اين حادثه خطير را با تحفّظ و اجمال زيادى ذكر كرده و پرده از روى ابعاد آن برنداشته ‏اند و آنچه در اين باره به نظر ما ترجيح دارد آن است كه اين توطئه به خوارج‏ منحصر نبوده و بنى ‏اميّه در آن نقش مهمّى داشته ‏اند، و دليل ما بر اين ادّعا مطالب زير است:

   الف) اشعار ابوالأسود دوئلى كه مسئوليّت قتل آن حضرت را به گردن معاويه وبنى ‏اميّه انداخته و آن‏ها را مخاطب ساخته، چنين گويد:(1)

ألا أبلغ معاوية بن حرب

فلا قرّت عيون الشامتينا

أفى شهر الصيام فجّعتمونا

بخير الناس طرّاً اجمعينا

قتلتم خير من ركب المطايا

ورحّلها ومن ركب السفينا(2)

 و معناى اين اشعار آن است كه معاويه بود كه مسلمانان را به فاجعه كشتن امام‏ عليه السلام ‏دچار ساخت و طبيعى است كه ابوالأسود دئلى اين جُرم بزرگ را بدون تحقيق واثبات، اين ‏گونه قاطعانه به معاويه نسبت نمى ‏دهد؛ زيرا ابوالأسود در سخنان خود جنبه احتياط را كاملاً مراعات مى ‏كرده!

   نگارنده گويد: شاهد ديگر بر اين مطلب، اشعارى است كه در «مناقب ابن ‏شهرآشوب» از هاتفى از جنّ در شهادت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام روايت كرده و آن اشعار اين ‏گونه است:

يا من يؤمّ الى المدينة قاصداً

ادّ الرسالة غير ما متوان

قتلت شرارُ بنى‏اميّة سيّدا

خير البريّة ماجداً ذا شأن

   ب) قاضى نعمان مصرى - كه از تاريخ‏ نويسان قديمى است - قولى در اين باره نقل‏ كرده كه معاويه كسى بود كه ابن ملجم را براى ترور امام ‏عليه السلام تحريك كرد و براى انجام ‏آن نيز جيره و مزدى براى او معيّن كرد و متن گفتارش در اين باره بدين ‏گونه است:

   «وقيل إنّ معاوية عامله - أي عامل ابن ملجم - على ذلك - أي على اغتيال ‏الإمام‏ عليه السلام - و دسّ إليه فيه، و جعل له مالاً عليه».(3)

   ج) چنان‏كه در روايت مفيد رحمه الله خوانديد، اشعث بن قيس در انجام اين جنايت ‏بزرگ شريك بود و با توجّه به نزديكى اشعث بن قيس با معاويه و مكاتباتى كه با معاويه داشت و نقشى كه در داستان حكميّت و قبولاندن آن و تهديدى كه امام‏ عليه السلام را به ‏قتل كرده بود(4)، مى ‏توان به خوبى دانست كه معاويه در جريان كار قرار داشته و درتحريك ابن ملجم دخالت داشته است!

   د) چنان‏كه از روايات به دست مى ‏آيد، توطئه قتل امام‏ عليه السلام به وسيله خوارج در مكه ‏در موسم حج طرح ‏ريزى شده و بدون ترديد اين نقشه در حضور امويانى طرح‏ريزى ‏شده كه در آن وقت به مكه رفته بودند تا شايعاتى را عليه امام ‏عليه السلام و حكومت ميان مردم‏ منتشر سازند و به ظنّ قوى آن‏ها با خوارج - كه دشمنترين افراد نسبت به امام‏ عليه السلام بودند- در رابطه بودند و با آن‏ها همكارى داشتند.

   و آنچه اين گمان را تأييد مى‏ كند، آن‏كه خوارج پس از انقضاى ايام حجّ نيز تا ماه‏ رجب در مكّه ماندند و در انجام كار خود مشورت و هم‏ فكرى مى‏ كردند...

   ه) مطلب ديگرى كه موجب اطمينان ما مى‏ شود كه امويان در اين توطئه دست‏ داشته ‏اند، آن است كه ابن ملجم شغلى جز تعليم قرآن نداشت و حقوق معينى در برابر كار خود از بيت المال مى‏ گرفت كه تكافوى خرج او را مى ‏كرد و هيچ نوع درآمد ديگر نداشت و با اين حال ما مى بينيم كه شمشيرش را به هزار درهم خريدارى كرده؟ و با هزار درهم نيز آن را مسموم ساخته؟ و معلوم نيست اين پول گزاف را از كجا آورده؟ ويا مهريه ‏اى را كه براى قطام به عهده گرفته و آن سه هزار درهم و غلام و كنيزى بوده.

   و اين‏ها مسائلى است كه گمان انسان را به اين ‏كه پول زيادى از امويان گرفته بوده ‏قوى مى‏ سازد!

   و) و باز آنچه مسأله جيره‏ خوارى ابن ملجم از امويان تأييد مى‏ كند، اين مسأله ‏است كه ابن ملجم ارتباط محكمى با عمرو بن عاص داشت و از دير زمان با او دوست ‏بود؛ زيرا هنگامى كه عمرو بن عاص مصر را گشود، ابن ملجم همراه او بود و به وى ‏دستور داد جايگاه خود را در نزديكى عمرو بن عاص قرار دهد. و اين‏ كه مى ‏بينيم درشب اجراى توطئه، عمرو بن عاص به مسجد نمى ‏رود و نايب به جاى خود مى‏ فرستد اين گمان را تقويت مى ‏كند كه وى در جريان بوده و نجات وى از اين ترور تصادفى ‏نبوده است!(5)

_________________________

1) تاريخ ابن اثير: 198/3.

2) به معاوية بن حرب بگو كه ديده شماتت كنندگان روشن مباد.

   آيا در ماه رمضان ما را به فاجعه بزرگ بهترين همه مردم مبتلا ساختيد؟

   بهترين كسى را كه بر مركب و بر زين آن و بر كشتى سوار شده به‏ قتل رسانده و كشتيد!

3) المناقب والمثالب: 98.

4) ابوالفرج اصفهانى در «مقاتل الطالبيين» به سند خود از امام صادق‏ عليه السلام روايت كرده كه: زنى از زنان بنى هاشم گفته: روزى اشعث بن قيس به نزد اميرالمؤمنين‏ عليه السلام آمد و امام‏ عليه السلام با او تندى كرد، اشعث آن حضرت را به قتل و ترور تهديد نمود.

   امام‏ عليه السلام در پاسخ او فرمود: «أب القتل تُهدّدنى؟! فَواللَّهِ؛ ما اُبالي وقعتُ عَلَى المَوتِ أوْ وَقَعَ المَوتُ عَلَيَّ»؛ «آيا به‏ مرگ مرا تهديد مى‏ كنى؟ به خدا سوگند؛ من باك ندارم خود به سوى مرگ روم يا مرگ به سوى من آيد». (ترجمه مقاتل‏ الطالبيين: ص ص 25 - 26)

5) زندگانى اميرالمؤمنين‏ عليه السلام (سيد هاشم رسولى محلاّتى): 721.

 

 

منبع: معاویه ج ...  ص ...