(1)

اعتياد به كارهاى ناپسند راه خودشناسى را مسدود مى‏ كند

    آيا حيف نيست با بى‏ توجهى به ثروتهاى روحى كه در وجود ما قرار دارد، از آنها استفاده نكنيم و همچنان آنها را در قيد و بند عادتهاى بى‏ ارزش نگه داريم؟!

    از نظر مكتب اهل بيت عليهم السلام برترين عبادت، غلبه بر عادتهاى سوء و ناپسند است؛ زيرا اعتياد به هر كارى و معتاد شدن به انجام هر برنامه‏ اى، همچون طبيعت دوّم، بر انسان حكومت مى‏ كند.

    به همين دليل، حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام عادت را طبيعت دوّم مى‏ نامند و مى‏ فرمايند:

 اَلْعادَةُ طَبْعُ ثانٍ.(16)

 عادت، طبيعت دوّم است.

    به اين جهت، آنچه را كه انسان به آن معتاد شده همانند امورى كه طبيعت او بر آن امور قرار دارد، بر انسان حكومت مى‏ كند و به همين دليل، فردى كه به اعمال زشت و ناپسند گرفتار و معتاد شده است، اگر خود را از اعتيادهاى زشت رهايى بخشد، با فضليت‏ترين عبادات را انجام داده است.

    حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در كلامى كوتاه چنين مى‏ فرمايند:

 اَفْضَلُ الْعِبادَةِ غَلَبَةُ الْعادَةِ.(17)

 با فضليت‏ترين عبادت، غلبه يافتن بر عادت است.

    زيرا بر اثر غلبه بر رفتار زشت و ناپسند، راه براى رسيدن به كمالات روحى باز مى‏ شود و وسيلۀ رسيدن به عالى‏ ترين مقامات معنوى فراهم مى‏ گردد.

    حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ فرمايند:

 بِغَلَبةِ العاداتِ أَلْوُصُولُ إِلى أَشْرَفِ الْمَقاماتِ.(18)

 غلبه بر عادتها، وصول و دستيابى به شريفترين مقامات است.

    نه تنها معتاد بودن به گناهان، بلكه اعتياد به هر گونه كار ناپسند و بيهوده مانع پيشرفت در كارهاى مهمّ و رسيدن به مسائل حياتى است. انسان بايد براى دست يافتن به ارزشهاى روحى از پيروى عادتهاى ناپسند دورى نمايد، تا بتواند به مراحل عالى كمال راه يابد.

    حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى‏ فرمايند:

 غَيْرُ مُدْرِكِ الدَّرَجاتِ مَنْ أَطاعَ الْعاداتِ.(19)

 كسى كه از عادتها اطاعت كند، به درجات عالى راه نمى‏ يابد.

    زيرا اعتياد، همچون زنجير، انسان را به قيد و بند مى‏ كشد و راهى براى پيشرفت و ترقى باقى نمى‏ گذارد، از اين رو، راه يافتن به درجات عالى معنوى مشكل، بلكه غير مقدور مى‏ شود.

    بنابراين براى راه يافتن به مراحل كمال، دست برداشتن از هر گونه عادت به امور ناپسند و يا بى‏ ارزش لازم و ضرورى است تا انسان بتواند به راحتى به تكامل روحى راه يابد.

    حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ فرمايند:

 غَيِّروُا الْعاداتِ تَسْهُلَ عَلَيْكُمُ الطَّاعاتِ.(20)

 عادتها را تغيير دهيد تا طاعتها(ى خداوند) براى شما آسان شود.

    از اين فرمايش استفاده مى‏ كنيم، حربۀ شيطان و نفس براى مشكل نمودن پيروى از دستورات خداوند، معتاد نمودن انسان به امور بى‏ ارزش است. انسان بايد براى آسان شدن پيروى از فرمانهاى الهى، حربۀ اعتياد را از شيطان و نفس بازگيرد، تا به راحتى بتواند به پيروى از دستورات خداوند بپردازد و با استفاده از راهنمائيهاى مكتب خاندان وحى به مراحل عالى انسانيت راه يابد.

 گلى كه تربيت ز دست باغبان نگرفت

اگر به چشمه خورشيد سركشد خود روست

    هر انسانى داراى سرمايه‏ هاى فراوان و هنگفتى است كه بايد از آنها استفاده كند، ولى عادتهاى ناپسند و بى‏ ارزش اين سرمايه‏ ها را مصادره مى‏ كنند و قدرت و توانايى انسان را، از بهره‏مند شدن از قدرتها و توانائيهاى پر ارج از او باز مى‏ گيرند.

    انسانى كه به عادات ناپسند معتاد شده، همچون شخص سرمايه دارى است كه اموال او را مصادره كرده باشند. اين چنين انسانى تا ثروت خود را آزاد نسازد، جز حسرت بهره‏ اى از آن ندارد. همان گونه كه افراد براى خارج نمودن اموال خود از حالت مصادره فعاليّت و كوشش مى‏ كنند، بايد براى رها سازى قدرتهايى كه عادتهاى گوناگون آنها را به قيد و بند كشيده و مصادره نموده‏ اند، تلاش نمود.

     متأسفانه با اين كه اكنون جامعۀ بشريت با دست خود توانائيهاى عظيم روحى خود را مصادره نموده است، گروهى فقط در تكاپوى رها سازى قدرتهاى مادّى جامعه مى‏ باشند و گروهى ديگر در مصادرۀ اموال كشورهاى ضعيف هستند و با اين همه خود را حاميان بشر و مدافعان حقوق بشر مى‏ دانند!

---

16) شرح غرر الحكم : 185/1.

17) شرح غرر الحكم : 375/2.

18) همان كتاب : 229/3.

19) همان كتاب : 382/4.

20) همان كتاب : 381/4.