توفيق،

قدرت رهبرى و هدايت به سوى نيكي هاست

   نكته ‏اى از روايتى كه آورديم استفاده مى‏ كنيم، و آن اين است كه در مسئله‏ توفيق، قدرت اجرائىِ اجبارى وجود ندارد؛ زيرا براى رسيدن به سعادت ‏علاوه بر توفيق، نياز به اصابت نيز وجود دارد.

   توفيق نيروئى است كه انسان را به سوى خوبيها و امور پسنديده رهبرى ‏مى‏ كند. در حقيقت توفيق، راهنمايى بر انجام كار خير است، بدون آن كه مسئله‏ جبر در كار باشد؛ زيرا فرد موفّق هيچ گونه اجبارى در انجام آن ندارد. اين ‏وظيفه اوست كه از نيروى توفيق استفاده كند و آن را ضايع نسازد.

   بنابراين توفيق فقط عنوان راهنمايى و پيشوايى براى اعمال خير را دارد، بدون آن كه اجبار و يا اكراهى وجود داشته باشد.

   به اين جهت حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى‏ فرمايند:

لا قائِدَ خَيْرٌ مِنَ التَّوْفيقِ.(5)

راهنمايى بهتر از توفيق وجود ندارد.

   حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام توفيق را به عنوان بهترين ‏راهنما معرّفى مى ‏فرمايند؛ زيرا همان گونه كه گفتيم در اعطاء توفيق، قدرت اجرائى اجبارى نهفته نيست؛ به اين لحاظ گاهى خداوند توفيق را به ما عنايت مى‏ كند، ولى ما آن را از دست ‏داده و ضايع مى ‏سازيم.

   تعبيرى كه حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام فرموده ‏اند، پاسخى است براى افرادى‏ كه از انجام كارهاى پسنديده خوددارى مى‏ كنند و اگر در اين باره به آنان ايراد شود، مى‏ گويند: خداوند توفيق آن را به ما نداده است.

   با اين بيان واضح مى ‏شود كه در بسيارى از موارد، توفيق الهى ما را يارى‏ مى ‏كند، ولى ما آن را ضايع نموده و بر وفق آن عمل نمى‏ كنيم!

   بنابراين از شرايط حتمى كاميابى و دستيابى به هدف، رفتار بر طبق توفيق ‏الهى است.

---

5) بحار الأنوار: 94/1.