اثر توفيق در پيشرفت انسانها

   انسان در انجام كارهاى خير، نياز به عنايت و توفيق از جانب خداوند بزرگ دارد و تا توفيق الهى شامل حال او نشود، به انجام كارهاى خداپسندانه موفّق ‏نخواهد شد. بر اين اساس به خاطر موفّقيت در برنامه ‏ها و رسيدن به اهداف ‏عالى، لازم است از خداوند درخواست كنيم به ما توفيق عنايت كند تا رسيدن ‏به هدفهاى مهم و ارزنده براى ما، امكان ‏پذير و آسان شود.

   حضرت جواد الائمّه‏ عليه السلام مى ‏فرمايند:

اَلْمُؤْمِنُ يَحْتاجُ اِلى تَوْفيقٍ مِنَ اللَّهِ وَواعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَقَبُولٍ مِمَّنْ ‏يَنْصَحُهُ.(1)

انسانِ مؤمن به سه چيز محتاج است:

1 - توفيقى كه از جانب خداوند بدست آورد.

2 - از طريق نفس خود، موعظه ‏گر خود باشد.

3 - نسبت به كسى كه او را نصيحت مى‏ كند، حالت قبول و پذيرش داشته باشد.

   بنابراين فرمايش، توفيق الهى يكى از نيازهاى هر فرد مؤمن است تا باكمك آن تصميم و اراده خود را جامه عمل بپوشاند.

   در دعائى كه هنگام زيارت مشاهد مشرّفه مستحبّ است قرائت شود، مى‏ گوئيم:

اللَّهُمَّ صِلْ ... نِيَّتي بِالتَّوْفيقِ.(2)

خداوندا ... تصميم مرا به توفيق پيوند زن.

   زيرا نيّت و تصميم بر هر كار خداپسندانه در صورتى كه مقرون به توفيق ‏الهى نباشد، اثر عملى ندارد. بايد تصميم و نيّت انسان، به توفيق الهى ضميمه ‏شود تا كارساز گردد، وگرنه تصميم و نيّت در صورتى كه همراه توفيق نباشد، اثر عملى نخواهد داشت؛ گرچه انسان از ثوابى كه وعده داده شده، بهره ‏مند مى ‏شود.

   بنابراين، توفيق الهى يكى از نيازهاى هر فرد مؤمن است؛ زيرا اراده و قدرت بر انجام امور خير، علّت تامّه براى تحقّق آنها نيست. براى تحقّق ‏كارهاى پسنديده - گذشته از تصميم و توانايى - احتياج به توفيق الهى نيز داريد و در صورتى كه توفيق خداوند شما را يارى نكند، امكان انجام كارهاى خوب ‏وجود ندارد.

   خداوند از قول حضرت شعيب مى ‏فرمايد كه او به قوم خويش چنين‏ فرمود:

«اِنْ اُريدُ اِلَّا الْاِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفيقي اِلاَّ بِاللَّهِ».(3)

من اراده ندارم مگر اصلاح را به قدرى كه استطاعت دارم و توفيق ندارم مگر به‏ كمك خداوند.

   اين فرمايش دليل بر آنست كه استطاعت و قدرت در انجام كارها كافى ‏نيست، بلكه توفيق خداوند نيز مورد نياز است. لطف و توفيق پروردگار بايد قوّت و قدرت انسان را تكميل كند و گرنه توانايى انسان، به تنهايى مشكل‏ گشا نيست.

   با اين بيان نه تنها افراد معمولى بلكه بزرگان و اولياء خدا در صورتى ‏در انجام كارهاى خير موفّق مى ‏شوند، كه از جانب خداوند توفيق آن را پيدا كنند.

   اعتقاد و توجه به اين نكته كه همه افراد در انجام برنامه‏ هاى خداپسندانه‏ بايد توفيق الهى پشتيبان آنان باشد، نه تنها لازم و ضرورى است؛ بلكه از اثرى‏ مهم برخوردار است و آن جلوگيرى از ايجاد غرور و منيّت مى ‏باشد. مردان‏ خدا و اولياء اللَّه چون به اين حقيقت توجّه دارند كه همه كارهاى نيك آنان، باتوفيق خداوند است، آنان را غرور و كبر فرا نمى‏ گيرد.

   آنان خود را در اين ميان هيچ مى ‏دانند. داشتن اين روحيّه و اعتقاد، براخلاص آنان مى ‏افزايد و از خودبينى و منيّت باز مى‏ دارد.

صبر بر درد، نه از همّت مردانه ماست

درد از او، صبر ازاو، همّت مردانه ازاوست

دگرى را به جز او، راه به ويرانه دل

نتوان داد، كه اين گوشه ويرانه از اوست

شمع و پروانه از او سوختن آموخته‏ اند

شعله شمع از او، سوزش پروانه از اوست

---

1) تحف العقول مرحوم حرّانى: 457.

2) بحار الأنوار: 162/102.

3) سوره هود، آيه 88.