تجربه هائى كه آموخته ‏ايد از ياد نبريد

   عقل و خرد، اساس نگهدارى و به خاطر داشتن تجربه‏ ها است. آنان كه از نيروى عقلى كامل برخوردار نيستند، تجربه‏ هاى زندگى را به دست فراموشى ‏مى‏ سپارند و در موارد ضرورى كه بايد از آنها استفاده كنند، هيچ گونه توجّهى ‏به تجربه ‏هاى گذشته نمى ‏نمايند؛ ولى خردمندان درسى را كه از تجربه‏ مى‏ آموزند، هيچ گاه بدست فراموشى نمى ‏سپارند.

   حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام در وصيّت خود به حضرت امام حسن مجتبى ‏عليه السلام ‏مى‏ فرمايند:

وَالْعَقْلُ حِفْظُ التَّجارِبِ وَخَيْرُ ما جَرَّبْتَ ما وَعَظَكَ.(11)

عقل، حفظ تجربه‏ ها و به خاطر داشتن آنها است و بهترين تجربه‏ ها، تجربه‏ اى ‏است كه تو را پند دهد.

   بنابراين حفظ همه تجربه‏ هاى تلخ و شيرين شخصى و يا آنچه بوسيله‏ ديگران به تجربه رسيده است، و همچنين استفاده از آنها در موارد لازم، دليل ‏بر خردمندى انسان است؛ زيرا به ياد داشتن تجربه ‏ها و درس آموختن از آنها، از نيروى عقل سرچشمه مى‏ گيرد.

   در روايت ديگرى حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى‏ فرمايند:

مِنَ التَّوفيقِ حِفْظُ التَّجْرِبَةِ.(12)

از توفيقات الهى، به خاطر سپردن تجربه‏ هاست.

   هر چه را كه تجربه شده، - اگرچه توسّط ديگران باشد - بايد حفظ كرد و به ‏موقع از آن استفاده نمود. در اين صورت توفيق الهى شامل انسان مى ‏شود.

   بنابراين، بهترين تجربه آن است كه انسان از آن درس بياموزد؛ عبرت بگيرد و در برنامه ‏هاى آينده خود آن را به كار گيرد.

   پس اگر تجربه به دست فراموشى سپرده شود، سودى ندارد و از آن بهره ‏اى ‏برده نمى ‏شود. همان گونه كه تكرار تاريخ، بسيارى از مسائل فراموش شده را زنده مى‏ كند، همين گونه با گذشت زمان و ورق خوردن صفحات زندگى، بسيارى از تجربه‏ هاى تلخ گذشته تكرار شده و دو مرتبه تجربه گذشته در حافظه نقش مى‏ بندد.

   پس چه بهتر كه در مسير رسيدن به هدفهاى بزرگى كه انتخاب كرده و در آن‏تجربه ‏هايى بدست آورده ‏ايد، آنها را به خاطر سپرده و از آنها پند و اندرز بگيريد و نگذاريد به خاطر غفلت از تجربه ‏هاى گذشته، تاريخِ زندگى شما، تكرار شود و پس از گذشت سالها، همان نتائج و تجربه‏ هايى را كه قبلاً ديده ‏بوديد، دو مرتبه با آنها روبرو شويد.

   آرى روش مردان بزرگ دين، به خاطر سپردن و استفاده از تجربه هايى بوده ‏است كه خود يا ديگران آنها را آموخته و اندوخته ‏اند. با استفاده از اين برنامه ‏مى توانيد از وقت و فرصتى كه داريد، استفاده بيشترى نموده و توفيقات ‏ارزنده ‏ترى را نصيب خود گردانيد.

---

11) بحار الأنوار: 160/1، نهج البلاغه: نامه 31.

12) بحار الأنوار: 410/69.