راه بهره‏ گيرى از تجربه ديگران

   مراجعه به تاريخ و بررسى حالات تاريخ سازان در زمانهاى دور و نزديك و كيفيّت نفوذ آنان در ميان جامعه و بررسى علل واقعى سقوط آنان ‏مخصوصاً از تجزيه و تحليل تاريخ بنى اسرائيل و حكومت فرعونهاى ‏ستمگر بر آنان، مى‏ توانيم تجربه‏ هاى بزرگى در زندگى اجتماعى و فردى خودداشته باشيم.

   تجزيه و تحليل شخصيّت و ويژگيهاى مردان بزرگ، راه خوبى براى‏ شناخت آنان است. ما بايد زندگى معنوى شخصيّتهاى بزرگ را بررسى كنيم. رفتار و كردار آنان، بهترين تجربه و درس عبرت براى ما است. اعمال شخصى‏ افراد گذشته، بايد درس تجربه براى ما باشد، و كردار اجتماعى مردم در زمانهاى گذشته، بايد درس تجربه براى اجتماع ما باشد.

   ما بايد با بررسى حالات بزرگان، از تجربه‏ هاى فردى و اجتماعى آنان در زمانهاى گذشته و جرياناتى كه براى آنان پيش آمده است، استفاده كنيم.

   به عنوان مثال مى ‏توان گفت: بررسى و تحليل علل غيبت و ظهور انبياء گذشته، و امكان تشرّف و ارتباط شخصىِ برخى از افراد با آنان در زمان ‏غيبت ‏آن بزرگواران، مى ‏تواند براى ما راهنماى خوب و تجربه ‏اى بزرگ ‏باشد كه به آگاهى ما در مسئله غيبت و ظهور امام عصر عجّل اللَّه تعالى له الفرج‏ بيفزايد.

   استفاده بردن و بهره ‏مند شدن از تجربيّات شخصى و تجربه‏ هاى ديگران، از نعمتهاى بسيار بزرگ خداوند است كه همه افراد از آن برخوردار نيستند. و فراموش نمودن نتيجه ‏هايى كه انسان از تجربه ‏هاى گوناگون ديده است، دليل‏ بر كم ‏سعادتى انسان است.

   حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى فرمايند:

اِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حَرُمَ نَفْعَ ما اُوتِيَ مِنَ الْعَقْلِ وَالتَجْرِبَةِ.(10)

انسان شقى، كسى است كه از منفعت عقل و تجربه ‏اى كه به او داده شده است، محروم بماند.

   كسى كه از تجربه استفاده نكند، همچون مسافرى است كه بدون راهنما، بيابانها را دايره ‏وار بپيمايد و پس از مدّتها رنج و مشقّت به مكان اولى خود بازگردد، اين گونه افراد تنها نتيجه ‏اى كه از مسافرت بدست مى ‏آورند، رنج و زحمتى است كه وجود آنان را فرا مى‏ گيرد و به جاى تحصيل سود و منفعت، خود را به زحمت انداخته و عمر خود را به تباهى مى‏ كشانند.

   از اين جهت، به مقتضاى عقل، انسانِ خردمند، بايد تجربه ‏ها را به خاطر بسپارد و از تجربه‏ هاى خوب و بدِ خود و ديگران درس عبرت بياموزد و در نتيجه، تجربه‏ هاى گذشته آموزش دهنده رفتار آينده او باشند.

---

10) نهج البلاغه: نامه 78.