هماهنگى مرجئه با كليسا و مسيحيّت

   در کتاب «از ژرفای فتنه ها» می نویسد : از جمله كسانى كه انديشه مرجئه را پروردند و آن را گستردند، يوحناى دمشقى را مى ‏توان نام برد كه از شهرت‏ بسيارى در پايتخت امويان، برخوردار بود. در زمانى كه مردم از ارجاء سخن مى‏ گفتند، او به بحث‏ هاى (مربوط) دينى‏ مى‏ پرداخت.(283)

   بسيارى گفته ‏اند كه ميان اصول مرجئه و تعاليم كليساى شرقى - كه يوحنّا بدان منسوب بود - هماهنگى وجود دارد.(284) اين از دست ‏هاى پشت پرده جريان مرجئه است. درباره زمينه و شرايط پيدايش اين جريان نيز، دكتر خليف مى ‏نويسد: «گرايش ‏مرجئى گرى، در فترت ميان شهادت امام حسين‏ عليه السلام تا خلافت عمر بن عبدالعزيز - يعنى طىّ دوران يزيد، مروان، عبدالملك، وليد و سليمان بن عبدالملك - شدّت يافت و طبيعى بود كه اين گرايش در اين برهه شدّت يابد؛ زيرا دوران ‏اضطراب و ناآرامى روحى بود و در آن مردم به اندك شبهه و تهمتى، بازخواست و مجازات مى ‏شدند.»(285)

   معروف است كه پس از شهادت امام حسين‏ عليه السلام، كارها در كوفه سخت گشت و قيام‏ هاى نيرومندى پديدار گشت و دولت اموى دريافت كه اگر با نهايت خشنونت و سنگدلى با شورشيان مقابله نكند، اين شهر از چنگش به در خواهد شد. لذا سركش‏ترين و خشن‏ترين كارگزاران خود همچون عبيداللَّه بن زياد و حجّاج بن يوسف ثقفى را بر آن مسلّط ساخت ودر نتيجه كوفه در سايه ديكتاتورى هولناكى، به سر برد(286).(287)

   بديهى است كه در ميان حاكمان اموى، يزيد از همه آنان خائن‏ تر بوده و ظلم و ستمى را كه او انجام داد هيچ‏يك از بنى‏ اميّه انجام ندادند.

   پس از شهادت امام حسين ‏عليه السلام و به آتش كشيدن كعبه و جريان حرّه، براى بسيارى از ملّت مسلمان آشكار شد كه ‏بنى‏ اميّه نه‏ تنها جانشينان رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم نيستند، بلكه دشمن دين و دشمن اهل بيت آن حضرت مى ‏باشند.

   حركت‏ ها و سخنانى كه در ميان مردم رواج مى ‏يافت، حكومت بنی ‏اميّه را تهديد نموده و آنان را به وحشت‏ مى‏ انداخت.

   به اين جهت آنان نقشه ‏هايى را اجرا نمودند تا مردم را آرام كنند، كوفه مركز اين‏ گونه تحوّلات و تحرّكات بود. براى‏ سركوب كردن تحوّلات در كوفه افرادى خشن مانند ابن زياد و حجّاج را والى آن ديار نمودند.

   طرح ديگر براى خاموش نمودن اعتراض ‏هاى مردم، ترويج از مرجئه‏ گرى بود كه در مناطق گوناگون از آن تبليغ نموده‏ و مردمان را معتقد به عقايد مرجئه نمودند.

---

283) و284) حياة الشعر في الكوفة: 312.

285) همان: 313.

286) همان: 314.

287) از ژرفاى فتنه ‏ها: 479/2.