آيا همه مى ‏توانند داراى اخلاص باشند؟

   آثار مهم و گرانبهائى كه براى اخلاص در كلمات اهل بيت‏ عليهم السلام ذكر شده و ويژگيهاى پرارزشى كه مخلصين از آن برخوردارند، شگفت‏ آور است.

   اهميّت داشتن اخلاص تا حدّى است كه شايد برخى گمان كنند، دارا بودن ‏اخلاص وظيفه همگان نيست و تنها شخصيّت هاى ممتاز و اولياء خدا موظّفند از نعمت اخلاص بهره ‏مند باشند! ولى قرآن‏ مجيد در يك دعوت عمومى‏ مى فرمايد:

«فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ».(7)

خداوند را بخوانيد در حالى كه دين را براى او خالص مى‏ كنيد؛ هر چند كافران‏ كراهت داشته باشند.

   از اين آيه استفاده مى ‏كنيم هر انسانى موظّف است برنامه ‏هاى دين را خالص از شوائب ريا و امثال آن بجا آورد؛ بلكه همان گونه كه در روايات آمده است، انسان‏ بايد در تمامى رفتار و كردارش از تظاهر، ريا و خودنمائى پرهيز كند.

   امام صادق‏ عليه السلام مى ‏فرمايند:

اَخْلِصْ حَرَكاتَكَ مِنَ الرِّياءِ.(8)

حركات خود را از ريا خالص كن.

   زيرا در صورتى رفتار و كردار آدمى ارزشمند است كه ريا و تظاهر در آن ‏وجود نداشته باشد.

مى‏ فروشد زاهد خودبين به دنيا دين خويش

گشته معلومش كه در عقبى متاعش باب نيست

   بنابراين اخلاص يك وظيفه عمومى است و همه موظّف هستند در بدست‏ آوردن آن بكوشند. متأسّفانه بر اثر غفلت، بسيارى از افراد تنها در سختيهاى ‏دردناكى كه جان را به لب نزديك مى‏ سازد، خدا را مخلصانه مى‏ خوانند. قرآن‏ مى‏ فرمايد:

«هُوَ الَّذي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ حَتَّى اِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ ‏وَجَرَيْنَ بِهِمْ بِريحٍ طَيِّبَةٍ وَفَرِحُوا بِها جائَتْها بِريحٍ عاسِفٍ وَجاءَهُمُ ‏الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَظَنُّوا اَنَّهُمْ اُحيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ ‏الدِّينَ لَئِنْ اَنْجَيْتَنا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرينَ».(9)

اوست كه در خشكى و دريا شما را سير مى ‏دهد تا چون در كشتى باشيد ونسيمهاى پاك بر آنان بوزد و خوشنود باشند، كه (ناگهان) باد سخت وزيدن گيرد و موج از هر سو آنان را فرا گيرد، و آنان گمان كنند كه در ميان امواج گرفتارشده ‏اند (در اين زمان) خدا را بخوانند، در حالى كه دين (و اعتقاد خود ) را براى‏ او خالص كنند. (و مى‏ گويند خدايا: ) اگر ما را نجات بخشى از اين گرفتارى، از شكرگزاران خواهيم بود.

   در مورد ديگر خداوند مى‏ فرمايد:

«فَاِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ فَلَمَّا نَجّيهُمْ اِلَى‏ الْبَرِّ اِذا هُمْ يُشْرِكُونَ».(10)

چون سوار كشتى شوند، خدا را بخوانند؛ در حالى كه دين (و اعتقاد خود) رابراى او خالص مى ‏كنند. پس چون خدا آنان را نجات دهد و بسوى خشكى (بازگردند) آن گاه آنان شرك مى ‏ورزند.

زاهد كه ترس روز جزا را بهانه ساخت

بيمش ز خلق بود، خدا را بهانه ساخت

   پس با استفاده از آيات قرآن بدست آورديم: اخلاص يك وظيفه عمومى ‏است و بايد در هر برنامه عبادى داراى اخلاص باشيم؛ ولى بسيارى از مردم ‏تنها در لحظاتى كه جان خود را در خطر مى ‏بينند، خدا را مخلصانه مى‏ خوانند.

---

7) سوره غافر، آيه 14.

8) بحار الأنوار: 216/71.  

9) سوره يونس، آيه 22.

10) سوره عنكبوت، آيه 65.