نظم، نشانه عدم تضادّ و برطرف كننده آشفتگى است

   در صورتى كه شما در امور و كارهاى خود داراى نظم و برنامه باشيد و با اراده قوى به آن عمل كنيد؛ از بسيارى از تضادّهاى درونى و انديشه‏ هاى‏ بى‏ حاصل و بيمارگونه نجات مى‏ يابيد.

   نظم و برنامه بهترين دليل بر عدم تضادّ و اختلاف در انديشه‏ ها و آراء افراد است. اختلاف در برنامه حكومتها و يا ادارات، دليل بر عدم وجود نظم در نظام‏ حكومتى و ادارى آنهاست. در هر اجتماع بزرگ و يا كوچكى كه اختلاف‏ وجود داشته باشد، نظم وجود ندارد و قدرت حاكمه، توانايى پياده كردن ‏برنامه‏ هاى منظم را دارا نمى‏ باشد.

   نظم در هر جا وجود داشته باشد، گواه بر وجود قدرتِ تدبير در آنجاست. نظمى كه در عالم خلقت وجود دارد، دليل بر آنست كه نظام عالم بر اساس ‏تدبير اداره مى‏ شود. در نظمِ جهان دقّت كنيد تا ببينيد همان گونه كه در ذرّات‏ كوچك جهان نظم و برنامه وجود دارد، در كهكشانها نيز وجود دارد.

   در نيمه دوّم قرن نوزدهم و در نيمه اوّل قرن بيستم، بشر راجع به دنياى «ذرّه» اطّلاعاتى بدست آورد و دريافت در درون ذرّه، نظم و قانونى حكومت‏ مى‏ كند كه هرگز تعطيل نمى‏ شود.

   الكترون درون اتم، در هر ثانيه سه كاتريليون(3000/000/000/000/000) مرتبه در اطراف هسته اتم گردش مى ‏نمايد، وهيچ جريانى اين گردش را متوقّف نمى‏ كند.

   در يك ذرّه آهن،  الكترون در هر ثانيه سه كاتريليون مرتبه، اطراف هسته ‏مركزى مى‏ گردد. اگر آن را ذوب نمايند، باز در آهن مذاب، گردش الكترون ‏اطراف هسته اتم در هر ثانيه سه كاتريليون مرتبه است.

   هرگاه آهن را آن قدر حرارت بدهند كه مبدّل به گاز شود، باز الكترون، ثانيه ‏اى سه كاتريليون مرتبه اطراف هسته اتم مى‏ گردد.

   فقط به يك ترتيب ممكن است كه اين حركت دائمى و شگرف مختلّ شود، و آن در صورتى است كه اتم را بشكافند؛ كه در آن صورت الكترون از هسته‏ دور مى‏ گردد؛ اما نه براى اين كه ديگر حركت نكند، بلكه براى اين كه اطراف‏ هسته ديگر به حركت درآيد.

   همان نظم و قانونى كه حكم مى‏ كند الكترون با آن سرعت به اطراف هسته ‏اتم گردش نمايد؛ حكم مى‏ كند زمين، اطراف خورشيد، و خورشيد، اطراف‏ مجموعه ستارگان موسوم به «الجائى على ركبتيه، يا هركول» - و اين مجموعه ‏در اطراف كهكشان و كهكشان در اطراف چيز ديگرى كه از آن آگاه نيستيم، ولى ترديد نداريم كه به سوى آن مى‏ رود - گردش كند.(2)

   نظم عجيب جهان دليل بر آنست كه در امر خلقت هيچ گونه آشفتگى وجود ندارد؛ زيرا اگر تضادّ و آشفتگى وجود مى‏ داشت، نظم جهان از هم مى‏ پاشيد.

   امام صادق‏ عليه السلام به مفضّل مى ‏فرمايند:

وَالتَّضادُّ لايَأْتي بِالنِّظامِ.(3)

تضّاد، نظم‏ آور نيست.

   همان گونه كه نظم در خلقت جهان، دليل بر آنست كه اختلافى در تدبير عالم نيست؛ همين گونه نظم در اجتماعات بزرگ و كوچك دليل بر عدم‏ اختلاف در آنها است. پس نه تنها در مسئله خلقت، بلكه در هر موردى كه ‏احتياج به اداره نمودن شخص باتدبيرى وجود دارد، تضادّ و اختلاف دليل برآنست كه اداره آنجا بر اساس تدبيرى كه داراى نظم باشد، نيست.

   بر اين اساس براى رفع تضادّ و اختلافات بايد با سامان دادن و نظم ‏بخشيدن به برنامه ‏هاى عملى، اختلاف را در زندگيهاى اجتماعى وفردى ‏ريشه‏ كن ساخت.

   نه تنها در برنامه ‏هاى اجتماعى و خانوادگى نظم دليل بر عدم تضادّ افكار است؛ بلكه در برنامه‏ هاى شخصى نيز وجود نظم دلالت مى‏ كند كه انسان ‏داراى تضادّ و آشفتگى نيست و از برنامه منظّمى پيروى مى‏ كند؛ زيرا همان‏ گونه كه مى‏ دانيم نفس انسان، مجمع اضداد است. انديشه ‏ها، افكار گوناگون وهواهاى نفسانى با دستورات عقلى او برخورد نموده و در درون انسان ايجاد تضادّ مى‏ كند.

   مشوّش بودن و آشفتگى افكار در موارد بسيارى، به خاطر همين تضادّهاست. اين گونه تضادّها گاهى باعث مى‏ شود انسان دست از كار كشيده وآينده خود را به دست حوادث بسپارد.

   نظم و برنامه به اين گونه تضادّها و اضطرابات پايان بخشيده و تشويش ‏افكار و تخيّلات را بسوى برنامه ‏اى صحيح سوق مى ‏دهد و با مرور زمان ‏انديشه هاى مضطرب در تحت برنامه ‏اى صحيح، سامان مى ‏يابد.

---

2) رك: مغز متفكّر جهان شيعه: 439.  

3) بحار الأنوار: 63/3 .