اشتباه ارسطو ، كپرنيك و بطلميوس

    اكنون نمونه ‏هايى از اشتباهاتى را  كه در حوزۀ علم وارد شده نقل مى‏ كنيم :

    «ارسطو» تصوّر مى‏ كرد كه خورشيد در يك دايرۀ  كامل به دور زمين مى‏ گردد .

   «كپرنيك» فكر مى‏ كرد  كه زمين در يك دايرۀ كامل به دور خورشيد مى‏ گردد.

    اين دو يك رقابت واقعى داشتند ؛ نمى‏ شد كه هر دو حق داشته باشند ، بعداً معلوم شد كه هر دو اشتباه مى ‏كردند ، مدار زمين بيضوى است .(205)

    بايد اين واقعيّت را دانست كه «ارسطو» حكيم مشهور مشّائى و بعد از او «بطلميوس» كه پنج قرن پس از وى آمد علم نجوم را مدّت هزار و هشتصد سال از قرن سوّم قبل از ميلاد تا قرن پانزدهم بعد از ميلاد به تأخير انداختند .

    «ارسطو» مدّت هيجده قرن نوع بشر را در ظلمت جهل نگاه داشت و نگذاشت كه انسان بتواند خود را از آن ظلمتكده نجات بدهد و مى ‏توان به جرئت گفت كه ارسطو مدت هيجده قرن پيشرفت علمى بشر را به تأخير انداخت .(206)

    مى ‏دانيم كه علوم چون حلقه ‏هاى زنجير است و يك حلقه از آن به حلقۀ ديگر متّصل مى‏ شود و يك علم ، سبب پيدايش علم ديگر مى‏ گردد .

    جهل بشر در مورد حركت زمين و سيّارات ديگر به دور خورشيد كه عامل آن ارسطو شد ، مدّت هيجده قرن دو بال آدمى را براى پرواز در عرصۀ علم بست و نفوذ ارسطو ، آنچنان زياد بود كه هيچ كس نمى‏ توانست نظريّه او را در مورد ثابت بودن زمين محكوم به بطلان كند .

    دو چيز قوّت نظريّۀ «ارسطو» را در ذهن اقوام جهان افزايش داد : اوّل اين كه «بطلميوس» جغرافيادان مشهور مصرى كه پنج قرن بعد از «ارسطو» آمد ، بر نظريّۀ او صحّه گذاشت و براى حركات ستارگان نظريّه ‏اى ابراز كرد كه سيّارات به دور چيزهايى مى‏ گردند كه متحرّك هستند و آن چيزها به دور زمين گردش مى‏ كنند امّا زمين بدون حركت و ثابت است . بطورى كه مى‏ بينيم «بطلميوس» گردش سيّارات را اطراف زمين دو درجه اى كرد و گفت : آن‏ها گرد چيزهايى مى‏ گردند كه آن‏ها به نوبۀ خود اطراف زمينِ ثابت ، حركت مى كنند .

    عامل دوّم كه قوّت نظريّۀ ارسطو را افزايش داد اين بود كه در اروپا ، كليساى مسيحى بر نظريّۀ ارسطو صحّه گذاشت و گفت : بدون ترديد آنچه ارسطو راجع به ثبات زمين و اين كه مركز جهان مى ‏باشد گفته حقيقت است . چون اگر زمين ثابت و مركز جهان نبود ، پسر خدا (يعنى حضرت مسيح) در آن ظهور نمى‏ كرد .(207)

----------------------------------------------------

205) علم و نابخردى : 103 .

206) رك : مغز متفكّر جهان شيعه : 302 .

207) مغز متفكر جهان شيعه : 303 .