گوشه‏ اى از معارف

   درياهاى بيكران معانى، و اقيانوسهاى ژرف معارفِ الهى در كلمات كوتاه ‏و پرمحتواى خاندان وحى يافت مى‏ شود. با رجوع به اين‏گونه گفتارهاى‏ بى ‏نظير، مى‏ توانيد در بحار معارف غوطه ‏ور شده و با تابش انوار تابناكى كه از سرچشمه وحى مى‏ تابد، قلب خود را روشن و منوّر سازيد و با توشه‏ گيرى ازگلستان معارف اهل بيت‏ عليهم السلام، خوشه‏ چين گلهاى رنگارنگ معانى قرآن وعلوم و حِكَمِ خاندان وحى شويد.

   اينك نمونه‏ اى از اين گونه كلمات را مى‏ آوريم؛ تا با تدبّر در آن، قلب خودرا صفا بخشيده و شور و نشاطِ معنوى را در اعماق جان خود قرار دهيد:

   حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام مى‏ فرمايند:

كُلُّ مَعْروُفٍ بِنَفْسِهِ مَصْنُوعٌ.(3)

هر چه شناخته شده، بنفسه ساخته شده است.

   حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام اين گفتار را در باب خداشناسى فرموده‏ اند، يك‏ كلام كلّى است كه از آن نتيجه‏ هاى فراوان مى‏ توان گرفت.

   براى توضيح آن مى‏ گوئيم: هر چه را كه انسان مى‏ شناسد، در سطح فكر،انديشه و برداشتهايى است كه در حدود تشخيص و ميزان درك خود بدست‏ مى‏ آورد و همانند عكسى است كه از انسان يا منظره و طبيعت گرفته مى‏ شود؛هر چه دوربين انسان بهتر و قويتر باشد، بهتر مى‏ تواند از آن موجود عكس‏ بگيرد و عكسى كه مى‏ گيرد خصوصيات آن را بهتر نشان مى‏ دهد. ولى هر چه‏ باشد، عكس آن شى‏ء است نه خود آن شى‏ء، و نمى‏ توان عكس آن شى‏ء را حقيقت و ذات آن شى‏ء دانست؛ زيرا عكس، هر چه زيبا و گويا باشد، عكسِ‏ آن شى‏ء است نه حقيقت آن.

   در باب معارف و شناخت خدا و اهل بيت ‏عليهم السلام نيز اين مسئله جريان دارد؛زيرا هر چه ما به عظمت و قدرت خداوند پى ببريم و هر چه اهل بيت‏ عليهم السلام رابهتر بشناسيم، باز به وسيلۀ فكر و انديشه و عقل محدود خود به عظمت آنان‏ پى برده‏ ايم پس باورهاى اعتقادى ما در حدّ ظرفيّت ماست و در واقع عظمت‏ آنان را در محدودۀ فهم خود درك مى‏ كنيم.(4)

   براى آن كه معرفت ما بهتر و كاملتر باشد و آنچه را كه در ذهن و فكر خود آن را مى‏ سازيم و پرورش مى‏ دهيم، بيشتر به حقيقت و واقعيت نزديك باشد،بايد عقايد و معارف خود را از مكتب وحى بياموزيم و با بهره‏ گيرى از گفتار حياتبخش اهل بيت‏ عليهم السلام در جستجوى حقائق باشيم و تسليم فرمايشات آنان‏ باشيم، گرچه در سطح فهم ما نباشد؛ تا آئينۀ دل را با كلمات هدايتگر آنان‏ صيقل دهيم و گرنه تيرگىِ نفس، كار خود را مى‏ كند و انسان را به تباهى وگمراهى مى‏ كشاند.

   آشنايى با عقايد و معارف اهل بيت‏ عليهم السلام و تسليم بودن در برابر آنان، نفس را صفا مى‏ دهد و اعماق ضمير ناخودآگاه را با انوار تابناك آنان روشن مى‏ سازد واگر تكامل يابد، از انديشه‏ ها و باورهاى اشتباهى كه از كودكى در اعماقِ حافظۀ او قرار دارد، - بلكه از تمامى اعتقادات غير صحيحى كه طبق قانون وراثت به‏ وسيلۀ ژنها از نسلهاى گذشته در نفس قرار گرفته - پاك سازى مى‏ كند.

---

3) نهج البلاغه : خطبۀ 228.

4) رجوع کنید به روایت بسیار مهمّی که مرحوم شیخ بهایی در کتاب «الأربعون حدیثاً : 81» از حضرت باقرالعلوم علیه السلام نقل نموده است.