اعتقادات وهب بن منبّه

   گفتنى است از جمله عقايدى كه توسط اين يهودى تازه‏ مسلمان در جامعه اسلامى اشاعه يافت، عقيده جبرگرايى ونفى مشيّت و اختيار بود.

   حماد بن سلمه از ابوسنان نقل مى‏ كند كه از وهب بن منبّه شنيدم كه مى‏ گفت: «من مدّت‏ها معتقد به تأثير قدرت و مشيّت انسان بودم تا اين‏كه هفتاد و اندى كتاب از كتاب‏ هاى پيامبران را خواندم كه در همگى آن ‏ها آمده بود هر كس براى‏ خود اختيار قابل شود، كافر شده است. به همين دليل اعتقاد قلبى خود را ترك گفتم».(195)

   طرفدارى از جبر و نفى مشيّت و اختيار، و انكار هر نوع قدرت و مشيّتى براى انسان، آتشى بود كه در اواخر قرن اوّل‏ هجرى در ميان مسلمانان برافروخته شد و آنان را به دو دستگى واداشت و از آنجا كه اعتقاد به جبر با مبانى حكومت بنى ‏اميّه‏ سازگارتر بود، به همين دليل وهب در اشاعه چنين نظريّه ‏اى سعى بليغى مى‏ كرد(196).(197)

---

195) ميزان الإعتدال: 353/4.

196) بنگريد به: بحوث فى الملل والنحل: 91/1، و فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامى: 102/1 و 103.

197) اسرائيليّات و تأثير آن بر داستان‏ هاى انبياء در تفاسير قرآن: 121.