(1)

اعتياد و خوگرفتن به كارهاى بى ‏ارزش

   يكى از امورى كه در برابر نتيجه ‏گيرى كارها و مؤثّر بودن فعاليّتها آفتِ ‏بسيار مهمّى به شمار مى‏ آيد و نقش تخريبى بسيار عظيمى را داراست، غلبۀ عادت به كارهاى گذشته است، به اين جهت حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام آن را آفت رياضتها و نابود كنندۀ فعاليّتها مى‏ دانند و مى‏ فرمايند:

آفَةُ الرِّياضَةِ غَلَبَةُ الْعادَةِ.(10)

آفتِ رياضت، غلبه نمودن عادت است.

   عادت به كارهاى زشت يا بى‏ ارزش يك توطئۀ ننگين و مؤثر براى از بين‏ بردن اثر كارها و كوششها است. همان گونه كه ميكربهاى كشنده، سلامتى ‏و صحت را از بدن انسان مى‏ گيرند، غلبۀ عادتهاى زشت و ناپسند، اثر كارهاى‏ طولانى و برنامه‏ هاى مهم را نابود مى‏ كند.

   ما براى رسيدن به نتيجه و با ثمر بودن كار و كوشش، نه تنها بايد فعاليّت‏ كنيم، بلكه بايد بر عادتهايى كه نتيجۀ تلاش ما را خنثى مى‏ كند، غلبه كنيم.

   به اين جهت حضرت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام مى‏ فرمايند:

اَلْفَضيلَةُ غَلَبَةُ الْعادَة.(11)

فضيلت، غلبه نمودن بر عادت است.

   بنابر اين براى بدست آوردن فضيلتهاى انسانى، نه تنها بايد كار و كوشش‏ كنيم؛ بلكه بايد بر عادتهاى زشت يا بى‏ ارزش غلبه كنيم. اگر به حوضى كه آب ‏آن آلوده و كثيف است، آب تميز بريزيد؛ به مجرّد وصل شدن آب تميز، آب‏ حوض عوض نمى‏ شود؛ مگر آن كه آن قدر ادامه يابد كه بر آبهاى آلوده غلبه ‏نموده و آبهاى آلوده از حوض خارج شوند؛ در اين صورت آب حوض تميز و زلال خواهد شد.

   عادتهاى زشت، همانند آبهاى آلوده هستند كه اعماق جان انسان را آلوده ‏مى‏ سازند، در صورتى انسان به رستگارى و فضيلت مى‏ رسد كه اعماق جان‏ خود را از عادتهاى زشت و ناپسند پاكسازى نمايد و بر آنها غلبه نمايد. امّا اگر عادتهاى ناپسند غلبه داشته باشند، كارهاى نيك همچون آبهاى زلال است كه‏ در حوضى كه سرشار از آبهاى آلوده است ريخته شوند، سرشار بودن حوض ‏از آبهاى آلوده و اندك بودن آب زلال نه تنها آلودگى آب را برطرف نمى‏ كند، بلكه آبهاى زلال نيز آلوده مى‏ شوند. براى برطرف شدن آلودگى آب، آن قدر بايدجريان آبِ زلال ادامه داشته باشد تا با مرور زمان، آبهاى آلوده خارج شوند.

   براى برطرف نمودن عادت ناپسند و يا بى‏ ارزش نيز، بايد آن قدر كارهاى‏ پسنديده و خوب را انجام داده و ادامه دهيم تا عادتهاى ناپسند را در خود ريشه‏ كن سازيم، و گرنه از كارها و برنامه‏ هاى پسنديدۀ خود چندان نتيجه ‏اى ‏نخواهيم گرفت.

   بنابر اين براى آن كه از كار و فعّاليت خود نتيجه مثبت و عالى بگيريم، بايد موانع آن را كه معتاد بودن به كردارهاى بى‏ ارزش و اشتباه يكى از مهمترين آنها است، برطرف سازيم. جوانان خيبرى كه جريان آنها را خوانديد، از اعتياد به‏ وضع گذشته دست كشيدند و به اين جهت در راه فضيلت گام نهادند وسعادتمند شدند.

---

10) شرح غرر الحكم: 104/3.

11) شرح غرر الحكم:97/1.