در پايگاه «تبيان» استان لرستان به نقل از کتاب «صحيفهٔ مهديه» چنين آمده است:

 

ضرورت دعا از نظر عقل و نقل

  قبل از بحث درباره آداب دعا ، درباره ضرورت دعا از نظر عقل و نقل سخن مى‏ گوييم :

    الف ) «دليل عقلى : دور كردن زيان از خويش - در صورت امكان و توان - واجب است ؛ از سويى رسيدن زيان در اين دنيا به هر انسانى حتمى است . زيرا هر انسانى مسايلى دارد كه عقلش را مشغول ساخته و فكرش را مشوّش مى‏ كند و به او ضرر مى‏رساند . اين مسايل يا از درونش پيدا مى‏ شود ، مثل عارضه ‏اى كه جسم او را دچار بيمارى كند يا از خارج است همچون آزار ستمگران ، و چيزهاى ناپسندى كه از ناحيه همسايه و يا شريك مى‏ رسد .

    و اگر اكنون به اين ضررها مبتلا نباشد عقل احتمال رويداد آنها را در آينده مى‏ دهد . چگونه اين حقيقت را انكار نماييم و حال آن كه آدمى در منزلگاه حادثه هاست و اين منزلگاه هيچگاه به يك حال نيست و سختى‏هاى آن از او جدا نمى‏ گردد .

    بنابراين ، ضررهاى دنيا يا بر انسان وارد شده‏ اند و يا وارد خواهند شد . و در صورت توان و امكان هر دو را بايد از بين برد . با دعا چنين توانى حاصل مى‏ گردد . دعا هم كه در توان است ، پس در هر حال بايد انسان به دعا روى آورد .

حضرت اميرالمؤمنين و سيّد الوصيّين عليه السلام نيز بدين معنا خبر داده و فرموده ‏اند :

 ما من أحد ابتلي وإن عظمت بلواه بأحق بالدعاء من المعافي الّذي لايأمن من البلاء .(1)

 كسى كه به بلايى مبتلا باشد گرچه بلايش عظيم باشد ، سزاوارتر به دعا كردن نيست از شخصى كه در عافيت است؛ كه او هم از بلا و گرفتارى در امان نمى‏ باشد .

    ب ) دليل روايى : از نظر روايات آشكار است كه همه به دعا محتاج‏ اند ، خواه به بلا مبتلا شده باشند و خواه نشده باشند . فايده دعا يا برطرف كردن بلايى است كه وارد شده و يا دور كردن بدى‏اى است كه به آدمى رسيده است ، يا به دست آوردن منفعت و فايده ‏اى است كه دلخواه مي باشد ، يا پايدار كردن و نگهدارى نمودن و جلوگيرى از زايل شدن و از بين رفتن خيرى است كه موجود مى باشد .

    زيرا ائمّه عليهم السلام دعا را به عنوان «سلاح» توصيف نموده اند و سلاح وسيله‏ اى است كه سودبخش و برطرف كننده زيان است . همچنين ، دعا را «تُرس» ناميده ‏اند و تُرس سپرى است كه با آن از ناپسندى ‏ها جلوگيرى به عمل مى‏ آيد .

    رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم فرمود :

 ألا أدلّكم على سلاح ينجيكم من أعدائكم ويدرّ أرزاقكم ؟ قالوا : بلى يا رسول اللَّه . قال : تدعون ربّكم بالليل والنّهار ، فإنّ سلاح المؤمن الدعاء .(2)

 مى‏ خواهيد شما را به سلاحى راهنمايى كنم تا او شما را از دشمنان‏تان نجات دهد و روزى‏هايتان را بسيار نمايد ؟ گفتند : بلى اى رسول خدا .  فرمود : پروردگارتان را در هر روز و شب بخوانيد ؛ زيرا كه دعا، اسلحه مؤمن است .

    امير المؤمنين عليه السلام فرمود :

 الدعاء ترس المؤمن ، ومتى تكثر قرع الباب يفتح لك .(3)

 دعا سپر مؤمن است ، و وقتى درى را زياد كوبيدى ، سرانجام برايت باز شود .

    امام صادق عليه السلام فرمود :

 الدعاء أنفذ من السنان الحديد .(4)

 دعا نافذتر از سرنيزه آهنين است .

    امام كاظم عليه السلام فرمود :

 إنّ الدعاء يردّ ما قدّر وما لم يقدّر ، قال : قلت : وما قد قدّر فقد عرفته ، فما لم يقدّر ؟ قال : حتّى لايكون .(5)

 همانا دعا باز مى‏گرداند آنچه را تقدير شده و آنچه را كه تقدير نشده است .

 راوى مى ‏گويد : پرسيدم : «آنچه تقدير شده است» را مى‏دانم ، امّا «آنچه تقدير نشده است» چگونه است؟

 فرمود : دعا مى‏ كند تا در آينده بلا مقدّر نشود .

    امام كاظم عليه السلام در روايتى ديگر مى ‏فرمايد :

 عليكم بالدعاء ، فإنّ الدعاء والطلب إلى اللَّه تعالى يردّ البلاء ، وقد قدّر وقضى فلم يبق إلّا إمضائه فإذا دعي اللَّه وسئل صرْفه صرَفه .(6)

 شما را سفارش مى كنم به دعا كردن ؛ همانا دعا و طلب از خداوند تعالى ، بلا را دور مى‏ كند در حالى كه تقدير شده و قضاى الهى بر طبق آن صورت پذيرفته ؛ ولى فقط اجراى آن باقى مانده است و اگر خداوند خوانده شود و از او بازگرداندن بلا سؤال شود ، خداوند آن را برمى‏ گرداند .

    و زراره رحمه الله از امام باقر عليه السلام روايت كرده است كه فرمود :

 ألا أدلّكم على شي‏ء لم يستثن فيه رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم ؟ قلت : بلى .

 قال : الدعاء يردّ القضاء وقد أبرم إبراماً ، وضمّ أصابعه .(7)

 آيا مى‏خواهيد شما را به چيزى راهنمايى كنم كه رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم در آن هيچ استثنايى نكرده است ؟ زراره گفت : آرى .

 آن حضرت - انگشتان مبارك‏شان را در هم كردند و - فرمودند : دعا قضا (تقدير الهى) را باز مى‏گرداند اگرچه استوار و حتمى شده باشد .

    و از امام سيّد العابدين عليه السلام روايت شده است كه فرمود :

 إنّ الدعاء والبلاء ليتوافقان إلى يوم القيامة ، إنّ الدعاء ليردّ البلاء وقد اُبرم إبراماً .(8)

 همانا دعا و گرفتارى تا روز قيامت همراهند . دعا بلا را - حتّى اگر حتمى شده باشد - دور مى ‏گرداند .

آن حضرت در جاى ديگر مى ‏فرمايند :

 الدعاء يردّ البلاء النازل وما لم ينزل .

 دعا ، بلاى نازل‏شده و نيز بلايى را كه هنوز نازل نشده است باز مى‏ گرداند.»(9)

------------------------------------------------

1) بحار الأنوار : 380/93 .  

2) الكافي : 468/2 .

3) الكافي : 468/2 .

4) الكافي : 469/2 .  

5) الكافي : 469/2 .  

6) الكافي : 470/2 .  

7) الكافي : 470/2 .  

8) الكافي : 469/2 .  

9) عدّة الداعي : 11 .

 

 وبسايت تبيان استان لرستان

به نقل از کتاب «صحیفهٔ مهدیّه»

سید مرتضی مجتهدی ،

انتشارات الماس، مهر 1381، ص 32-28