تفكّر وسيله بصيرت و دورانديشى است
اگر انسان درباره سرانجام كارى كه در پى انجام آنست بينديشد، در كارها به نتيجه مى رسد و گرفتار پشيمانى و افسوسه اى كشنده نمى شود.
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در ضمن گفتارى دلنشين چنين فرموده اند:
اِذا قَدَّمْتَ الْفِكْرَ في جَميعِ اَفْعالِكَ، حَسُنَتْ عَواقِبُكَ في كُلِّ اَمْرٍ.(11)
اگر پيش از همه كارهايت درباره آن بينديشى، سرانجام و عاقبت تو در هر امرى نيكو خواهد بود.
زيرا انديشه در هر كارى، باعث روشن بينى و بصيرت درباره انجام آن كار خواهد شد.
اولياء خدا، مردان بزرگ و آنان كه از نعمت تقرّب به درگاه خداوند متعال برخوردار بودند و به محضر پرفيض خاندان وحى بار مى يافتند و آنان كه جزء ياوران و اصحاب آن بزرگواران بودند، از نعمت تفكّر و انديشيدن درباره سرانجام كارها برخوردار بوده اند.
آنان كه از سرچشمه زلال ولايت، آب حيات نوشيده اند، آنان كه از پرتو انوار تابناك خاندان وحى بهره برده اند، آنان كه با علوم و معارف اهل بيت عليهم السلام قلب و جانشان را نورانى ساخته اند، همه از نيروى باعظمت فكر - كه از بزرگترين نعمتهاى خداوند است - بهره برده اند و داراى بصيرت و دورانديشى شده اند.
شناخت، هدايت، روشن بينى، و آگاه بودن از حقايق امر، با فكر و انديشه ايجاد مى شود. اين جمله از كلمات درربار حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است:
لا بَصيرَةَ لِمَنْ لا فِكْرَ لَهُ.(12)
آن كس كه فكر ندارد، روشن بينى ندارد.
او بصيرت ندارد، او قلبش تيره و از نورانيّتِ دل بى بهره است.
بنابراين با فكر و انديشه، مى توان زنگار را از دل پاك ساخته و ظلمت وتيرگى قلب را به صفا، نورانيّت و بصيرت تبديل نمود.
همان گونه كه «حرّ» رضوان اللَّه عليه به خاطر احترامى كه به حضرت فاطمه زهرا عليها السلام قائل شد، زمينه فكر و انديشه درباره نتيجه و سرانجام جنگ و مقاتله با امام حسين عليه السلام براى او پيدا شد، و سرانجام فكر و انديشه اى كه بر اساس احترام به حضرت صدّيقه كبرى عليها السلام در او تبلور يافته بود، او را از هلاكت نجات داد و او در صف شهداى كربلا قرار گرفت.
با اينكه او از لشكريان ابن زياد پليد بود و حرامترين مالها در گوشت وخونش اثر كرده بود، ساعتى فكر و انديشه، او را از هلاكت و بدبختى ابدى نجات داد و در صف شهداى كربلا قرار گرفت.
«حرّ»، بر اساس تأمّل و تفكّر در پيرامون پاسخ به امام حسين عليه السلام، خود را از تندى و خشم نگه داشت، رياستش را كوچك شمرد و خود را مجبور به تواضع ديد.
به اين مناسبت كلامى از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام كه سامان دهنده زندگى انسانها است، مى آوريم. آن بزرگوار مى فرمايند:
دَعِ الْحِدَّةَ وَتَفَكَّرْ فِي الْحُجَّةِ وَتَحَفَّظْ مِنْ الْخَطَلِ،تَأْمَنَ الزَّلَلَ.(13)
تندى را رها كن و در حجّت و دليل بينديش، و خود را از گفتن سخن باطل، نگهدار؛ تا از لغزش در امان باشى.
«حرّ» اين چنين رفتار كرد و با بصيرت و دورانديشى، آينده خود رادگرگون ساخت.
همان گونه كه جناب حرّ درباره سرانجام كار خود دقّت و تأمّل نمود، اگر دنياپرستانى كه در سقيفه اجتماع كردند، در پيرامون عاقبت خود مى انديشيدند، رخساره ماه نيلگون نمى شد و چهره خورشيد را غبار غم نمى پوشاند.
ولى افسوس .... افسوس .....
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام بصيرت و دورانديشى را از آثار فكر و انديشه، بيان مى كنند و مى فرمايند:
مَنْ فَكَّرَ أَبْصَرَ الْعَواقِبَ.(14)
كسى كه بينديشد، نسبت به سرانجام امور داراى بصيرت مى شود.
بدست آوردن بينش و بصيرت، بهترين راه براى پند و اندرز دادن و موعظه نفس است. بصيرت و روشن بينى، از صفات ممتاز مردان خداست و بهترين راه براى دست يافتن به بصيرت و روشن بينى، فكر و انديشه است.
مردان بزرگ در اثر تفكّر درباره اجتماع و افراد جامعه و وضعيّت فعلى وآينده جامعه، به حالات فرد و اجتماع بصيرت پيدا مى كنند.
از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام روايت شده است كه آن حضرت فرمودند:
مَنْ طالَتْ فِكْرَتُهُ، حَسُنَتْ بَصيرَتُهُ.(15)
كسى كه فكرش طولانى شود، بصيرت و روشن بينى او نيكو مى شود.
زيرا انديشه، در صورتى كه آلوده به اغراض شخصى نباشد، همچون آئينه اى صاف، حقائق را جلوه گر مى سازد.
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايند:
اَلْفِكْرُ مِرْآةٌ صافِيَةٌ.(16)
انديشه، آئينه اى شفاف است.
در صورتى انديشه همچون آئينه صاف و درخشان، واقعيّت را به شما نشان مى دهد كه از روزه انديشه استفاده كنيد.
11) شرح غررالحكم: 162/3.
12) شرح غررالحكم: 401/6.
13) شرح غررالحكم: 19/4.
14) شرح غررالحكم: 324/5.
15) شرح غررالحكم: 272/5.
16) امالى الطوسى: 114/1، بحار الأنوار: 403/77.
اج جا مهمان : 115528
ڪالھ جا مهمان : 273973
ڪل مهمان : 120251043
|