تجربه در مسائل علمى و صنعتى

   تجربه نه تنها در امور مملكتى بلكه در مسائل علمى و يافتن تازه ‏هاى علم ‏و دانش، نقش مؤثّرى دارد.

   به اين جهت (جابر بن حيّان) تجربه را براى رسيدن به مقامات علمى، يكى ‏از شرايط مهم مى‏ داند. او به جاى واژه تجربه كه امروزه متداول است، واژه تدبير را به كار برده و شرط اساسى يك دانشمند حقيقى را انجام تدبّرات مى ‏داند.

   او مى‏ گويد: دانشمند واقعى كسى است كه تجربه را پيشه كند؛ كسى كه اين‏ روش را به كار نبندد، نمى ‏توان او را دانشمند دانست. در ارزش تجربه، در تمامى صنايع (علوم)، همين بس كه صنعتگرى كه در كار خويش تجربه را به ‏كار مى ‏بندد، روزبروز بر مهارتش افزوده مى ‏شود؛ امّا صنعتگرى كه تجربه ‏نمى‏ كند، همچنان راكد مى‏ ماند.(3)

---

3) كتاب السبعين، منتخبات كراوس: 464، به نقل تحليلى از آراى جابر بن حيّان.