سقیفه آغاز و ادامهٔ غصب خلافت ھا

سقیفه نه تنھا سبب کنار گذاردن غدیر و خلافت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شد، بلکه سبب ادامهٔ غصب خلافت و سایر جانشینان رسول خدا صلّی الله علیه و آله گشت.

سقیفه سبب به دست گرفتن حکومت توسّط ابوبکر شد و وسیلۀ به حکومت رسیدن عمر، معاویه، یزید و خلفای دیگر اھل تسنّن شد.

حتّی معاویه به عمل ابوبکر و عمر استناد کرد و برای گرفتن بیعت یزید پسر شراب خوار و… خودش، رفتار آنان را در سقیفه و پس از آن دلیل بر صحّت کار خود دانست.

معاویه در غدیر حاضر بود و آگاہ از خلافت و جانشینی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود و ھمانجا به مخالفت با رسول خدا صلّی الله علیه وآله پرداخت؛ ولی در مدینه در مسجد النّبی صلّی الله علیه وآله رو به مردم کرد و گفت، رسول الله کسی را برای خلافت تعیین نکردند و مردم ابوبکر را به خلافت انتخاب کردند و عمر را ابوبکر به خلافت انتخاب کرد. و عمر شورای شش نفرہ را انتخاب کرد.

معاویه سپس می گوید: ابوبکر کاری را انجام داد (تعیین خلیفه) که رسول خدا صلّی الله علیه وآله آن را انجام نداد و عمر کاری انجام داد (تعیین شورای شش نفرہ) که ابوبکر آن را انجام ندادہ بود.(۱)

معاویه با اینکه شاھد جریان غدیر بوده و از تعیین خلافت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آگاہ بودہ است. او به مردم گفت: مردم شما می دانید که رسول خدا کسی را برای خلافت تعیین نکردہ. (۲)

دقّت در کلام معاویه روشن می کند که معاویه نه تنھا بر خلاف رفتار رسول خدا صلّی الله علیه وآله عمل نمود، بلکه با انتخاب ابوبکر و عمر نیز به مخالفت پرداخت. برای توضیح مطلب می گوییم:

۱. معاویه با رفتار رسول خدا صلّی الله علیه وآله به مخالفت پرداخت؛ زیرا بنا بر قول او، رسول خدا صلّی الله علیه وآله کسی را به خلافت تعیین نکردند ولی معاویه، یزید را برای خلافت تعیین کرد.

۲. در سقیفه تعدادی اندک ابوبکر را به خلافت انتخاب کردند، به این جھت که گفتند رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمودہ است خلیفه باید از قریش باشد، به این بھانه ’’ انصار ‘‘ را کنار زدند و ابوبکر بر کرسی خلافت تکیه زد.

ابوبکر بنا بر پیمان ھای قبلی، عمر را به خلافت تعیین کرد و پسر خود را خلیفه و جانشین خود قرار نداد؛ ولی معاویه پسر خود را خلیفه و جانشین تعیین کرد. پس او با ابوبکر ھم مخالفت کرد.

۳. معاویه برخلاف عمر نیز عمل کرد؛ زیرا عمر شورای شش نفرہ را برای خلافت تعیین کرد و پسرش را معیّن نکرد، امّا معاویه شورایی تشکیل نداد و پسرش یزید را برای خلافت معین نمود.

از نظر شیعه رفتار ابوبکر، عمر و معاویه بر خلاف دستور خداوند بودہ است؛ ولی پیروان سقیفه آن چنان مردم را از حقّ دور نگه داشتند که برخی گمان کردند، تعیین خلیفه به رأی مردم است و خدا و رسول خدا صلّی الله علیه وآله ھیچ نقشی در آن ندارند. با زمینه سازی غصب خلافت در سقیفه، آن چنان راہ برای غصب خلافت ھای بعدی باز شد که معاویه توانست به راحتی یزید را خلیفۀ مسلمین تعیین و معرفی کند.

---

۱۔ فصنع أبوبکر مالم یصنعه رسول الله، و صنع عمر ما لم یصنعه أبوبکر،  کلّ ذلک یصنعونه نظراً للمسلمین، فذالک رأیت أن أبایع لیزید لمّا وقع النّاس فیه من الاختلاف، و نظرا لھم بعین الانصاف. الامة و السیاسة: ۲۱۲.

۲۔ ثمّ التفت معاویه الی النّاس و قال: أیّھا النّاس، قد علمتم أنّ رسول الله صلّی الله علیه وسلّم قبض، و لم یستخلف أحداً! الامامة و السیاسة: ۲۱۱.