نماز شب

    اكنون به چگونگى نماز شب مى ‏پردازيم ؛ پس از آن زيارت جامعۀ كبيره و زيارت عاشورا را نيز نقل مى‏ كنيم .

    نماز شب : زمانش از نيمه شب آغاز مى‏ شود، و هر چه زمان انجام آن به صبح نزديك‏تر باشد، فضيلتش افزون است. البتّه اگر هنگام صبح، نمازگزار چهار ركعت از نماز شب را به جا آورده باشد، بايد بقيّه نمازها را بدون سوره و با حمد تنها انجام دهد.

    نماز شب، هشت ركعت است كه دو ركعت دو ركعت انجام مى‏ شود؛ مستحب است در دو ركعت اول در هر ركعت بعد از حمد ، سى مرتبه سورۀ «توحيد» را بخواند ؛ در اين صورت با پايان نماز ، هيچ گناهى بين او و خداوند باقى نمى‏ ماند .

    هم‏چنين مى‏ تواند در ركعت اول پس از حمد، سوره «توحيد» بخواند و در ركعت دوّم سوره «كافرون» را قرائت كند و در نمازهاى ديگر (شش ركعت باقى‏ مانده) هر سوره‏ اى را خواست ، بخواند .

    نيز، مى‏ تواند در هر ركعت از هشت ركعت نماز شب، پس از حمد، سورۀ «توحيد» را بخواند يا اين كه سوره‏ اى نخواند و به حمد تنها بسنده كند .

   (مستحبّ است بعد از دو ركعت اوّل ، دعايى را  كه براى تعجيل فرج در ص 198 بخش سوم ، دعای پانزدهم نقل كرديم بخواند . و بعد از ركعت چهارم، دعايى را كه در ص 200 همان بخش ، دعای شانزدهم نقل كرديم بخواند .)

    قنوت نماز شب نيز مانند قنوت در نمازهاى واجب ، مستحبّ است كه در ركعت‏هاى دوّم هر نماز ، قنوت خوانده شود . در ذكر قنوت مى‏ تواند سه مرتبه «سبحان اللَّه» بگويد ، يا اين دعا را بخواند :

    أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا وَعافِنا وَاعْفُ عَنَّا فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ ، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ . أو أن تقول : رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ ، إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَجَلُّ الْأَكْرَمُ .

    بار الها ؛ ما را ببخش، و رحم كن، و سلامتى بده، و در دنيا و آخرت ما را ببخش؛ به راستى كه تو هر چيزى بخواهى، مى‏ توانى انجام دهى. يا بگويد : پروردگارا ؛ ببخش، رحم كن، از هر چه مى‏ دانى بگذر؛ به راستى ، تو عزّت‏مندترين، باشكوه‏ترين، و بزرگوارترين هستى.

    يا بگويد : رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ ، إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ  الْأَجَلُّ الْأَكْرَمُ . 

    پروردگارا ؛ ببخش، رحم كن، از هر چه مى‏ دانى بگذر؛ به راستى ، تو عزّت‏مندترين، باشكوه‏ترين، و بزرگوارترين هستى.

    روايت شده است : حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام ، هنگامى كه شب ، در محراب عبادت مى‏ ايستادند ، مى‏ گفتند : أَللَّهُمَّ إِنَّكَ خَلَقْتَني سَوِيّاً ... «بارالها ؛ راستى ، تو مرا با اندامى متناسب آفريده ‏اى ...» ، و اين ، دعاى پنجاهم صحيفه كامله سجّاديّه است .

    پس از انجام هشت ركعت نماز شب، دو ركعت نماز شفع و يك ركعت نماز وتر را به جا آوريد؛ در اين سه ركعت نماز، پس از «حمد» در هر ركعت سوره «توحيد» را بخوانيد ؛ تا ثواب يك ختم كامل قرآن را به دست آوريد؛ چون، هر بار قرائت سوره «توحيد» ، ثواب خواندن يك سوّم از قرآن را دارد .

    نيز مى‏ توانيد در ركعت اوّل شفع پس از «حمد» ، سوره «ناس»؛ و در ركعت دوّم پس از «حمد» ، سوره «فلق» را قرائت كنيد .

    پس از نماز شفع ، يك ركعت نماز وتر با سوره «حمد» و سوره «توحيد» بخوانيد ، و يا آن كه بعد از سوره «حمد» سه مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و معوّذتين - يعنى «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» - را قرائت كنيد . پس از سوره ، دست‏ها را به دعا برداشته و در قنوت ، هر چه خواستيد بخواهيد .

    شيخ طوسى‏ رحمه الله مى‏ گويد : دعاهاى قنوت ، بى‏ شمار است ؛ و هيچ قنوت مخصوصى وارد نشده است كه واجب باشد همان خوانده شود .

    مستحبّ است انسان در حال قنوت از ترس خدا و هراس از عذاب الهى بگريد ، يا حالت گريه كنندگان را به خود بگيرد؛ و براى مؤمنان دعا كند ، و مستحبّ است نام چهل مؤمن (شيعه) را ياد كند ؛ زيرا، هر كس براى چهل تن از شيعيان (مؤمنان) دعا كند ، دعاى خودش نيز به خواست خداوند مستجاب خواهد شد . نيز، هر چه خواست پس از آن دعا كند .

    شيخ صدوق رحمه الله در كتاب «من لا يحضره الفقيه» روايت مى‏ كند كه پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم در قنوت نماز وترش اين دعا را مى‏ خواند :

    أَللَّهُمَّ اهْدِني فيمَنْ هَدَيْتَ ، وَعافِني فيمَنْ عافَيْتَ ، وَتَوَلَّني فيمَنْ تَوَلَّيْتَ ، وَبارِكْ لي فيما أَعْطَيْتَ ، وَقِني شَرَّ ما قَضَيْتَ ، فَإِنَّكَ تَقْضي وَلايُقْضى عَلَيْكَ ، سُبْحانَكَ رَبَّ الْبَيْتِ أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ ، وَاُؤْمِنُ بِكَ ، وَأَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلّا بِكَ يا رَحيمُ .

خدايا؛ در بين كسانى كه هدايت مى‏ فرمايى مرا نيز هدايت كن، و در بين عافيت يافتگانت مرا نيز سلامتى و عافيت ببخش، و هر كه را سرپرستى مى‏ كنى مرا نيز در زمره‏شان درآور؛ و هر چه به من عطا فرمودى بابركت گردان، و هر قضايى مقرّر فرمودى مرا از شرّ و بدى آن حفظ كن؛ زيرا تو حكم مى‏ كنى ولى كسى بر تو حكم نمى‏ كند؛ منزّهى، اى پروردگار خانه كعبه؛ از تو بخشش مى‏ خواهم و به سويت بازگشت مى‏ كنم، و به تو ايمان مى‏ آورم، و بر تو توكل مى‏ كنم، و هيچ نيرو و جنبشى جز از تو، نيست؛ اى مهربان.

    سزاوار است در قنوت ، هفتاد مرتبه بگويد : «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ (رَبّي) وَأَتُوبُ إِلَيْهِ» ؛ «طلب بخشش از خدا (پروردگارم) مى‏ كنم، و به سويش بازگشت مى‏ نمايم».

    شايسته است انسان، در اين هنگام دست چپ را بالا برده، و با دست راست تعداد استغفارهاى خود (هفتاد مرتبه) را بشمارد ،(2) و مستحبّ است سيصد مرتبه بگويد : «اَلْعَفْو» .

    هر كس چهار ركعت از نماز شب را پيش از اذان صبح خوانده باشد ، مى‏ تواند بقيّه را پس از نماز صبح به نيت ادا بخواند . هر كس نمى‏ تواند نماز شب را پس از نيمه شب بخواند ، جايز است كه آن را پيش از نيمه شب بخواند .

---

2) الباقيات الصالحات (حاشيه مفاتيح الجنان) : 260 .