راهنمايى حضرت امام رضا عليه السلام

درباره شناخت افراد

متأسّفانه اين‏ گونه افراد ممكن است در ظاهر به صورت دوست و... در ميان مردم ‏جا باز كنند و در باطن نقشه ‏هاى دشمن را پياده كنند. به اين جهت، حضرت امام‏ رضا عليه السلام به همگان سخت هشدار داده ‏اند كه همه بايد افراد را درست بشناسند و گول‏ ظاهر فريبنده افراد را نخورند. به اين دو روايت توجّه كنيد:

   1 - حضرت امام رضا عليه السلام از امام سجّاد عليه السلام روايت كرده ‏اند كه فرمود:

اگر شخصى را ديديد كه باوقار و خوشرفتار است، در گفتارش به عبادت و پارسائى تظاهر مى‏ كند و در حركاتش فروتنى مى ‏نمايد تأنّى كنيد، مبادا شما را بفريبد، چه بسا كسى كه در برابر دنيا و ارتكاب محرّمات ناتوان است به خاطر ضعف نيّت و پستى و ترسش، پس دين را دامى براى دنيا قرار مى ‏دهد و همواره مردم را با ظاهر آراسته مى‏ فريبد، اگر قدرت بر حرامى پيدا كند به آن هجوم مى ‏آورد.

و اگر ديديد كه او از حرام خوددارى مى‏ كند باز هم تأنّى كنيد، مبادا شما را بفريبد؛ چرا كه خواسته ‏ها و تمايلات خلق متفاوت است؛ چه بسا كسى كه از مال حرام هر چند زياد باشد دورى مى ‏كند ولى خود را به كارهاى زشت ديگر وا مى ‏دارد، اگر زشت را هم بيايد به حرام سراغ او مى ‏رود.

و اگر دريافتيد كه از آن هم دورى مى ‏كند باز تأنّى كنيد، مبادا شما را بفريبد تا ميزان عقلش را بنگريد، چه بسيار كسانى هستند كه مى‏ توانند همه آن بدى‏ ها را ترك كنند امّا به عقل متين و استوار رجوع نمى‏ كنند، لذا آنچه را به خاطر جهل و نادانى ‏اش تباه مى ‏سازد بيشتر است از آنچه با عقلش آن را اصلاح ‏مى ‏كند.

حال اگر عقلش را متين يافتيد باز تأنّى كنيد مبادا شما را بفريبد تا بنگريد: آيا به همراهى هواهايش برخلاف عقلش عمل مى ‏كند، يا به همراهى عقلش بر خلاف هواهايش عمل مى ‏كند و اينكه علاقه ‏اش به رياست‏ هاى باطل چگونه ‏است؟ و آيا نسبت به آن بى ‏اعتنا هست يا نه؟ چرا كه در ميان مردم كسانى ‏هستد كه خسر الدنيا والآخرتند؛ يعنى دنيا و آخرت هر دو را بر باد مى ‏دهند، دنيا را بخاطر دنيا رها مى‏ كنند و مى ‏پندارند كه لذّت رياست باطل بيش از لذّت ‏اموال و نعمت ‏هاى مباح و حلال است، لذا همه آن‏ها را رها مى ‏كنند به خاطر رسيدن به رياست باطل.

«وَإِذا قيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ اَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْاِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهاد».(32)

«و زمانى كه به آن ‏ها گفته شود: از خدا بترسيد غرور و لجاجت آن‏ها را به گناه‏ كشاند، براى آن‏ها آتش دوزخ كافى است و بد جايگاهى است».

پس او همچون شترى كه جلو خود را نبيند - يعنى بدون بصيرت - گام بر مى ‏دارد و او را اوّلين باطل به سوى دورترين هدف ‏هاى زيانكارى مى ‏كشاند و بعد از آنكه ‏طلب كرد آنچه را كه قدرت بر آن ندارد پروردگارش او را در طغيانش كشاند، پس ‏او آنچه را خدا حرام ساخته حلال دارد و آنچه را  خداوند حلال ساخته حرام دارد و باكى ندارد به آنچه از دينش از دست رود در صورتى كه رياستش كه به خاطرآن، شقى و بدبخت گرديده سالم بماند.

آن‏ها همان كسانى هستند كه خدا بر ايشان غضب كرده و مورد لعن خويش قرار داده و بر ايشان عذاب خواركننده ‏اى آماده ساخته است.

ولى مرد، مرد كامل و مرد خوب كسى است كه هوا و خواسته‏ هايش را تابع امر خدا گردانيده و توانش را در راه خدا بذل نمايد، خوارى به همراه حق را نزديكتر به عزّت جاويد و هميشگى ببيند از عزّت در باطل، و بداند ضرر و زيان كم دنيا وسختى اندكى را كه تحمّل مى‏ كند او را به نعمت پايدار در سراى جاودان و فناناپذير مى ‏رساند، ولى سرور و شادمانى فراوان دنيا كه بر اثر پيروى هواهاى‏ نفسانى بدست آورده او را به عذاب پيوسته ‏اى كه هرگز زايل نمى ‏گردد مى ‏كشاند.

اين است مرد واقعى و مرد خوب، به او بپيونديد و به روش او اقتدا كنيد و به ‏وسيله او به سوى پروردگارتان توسّل جوييد؛ زيرا كه دعاى او رد نمى ‏گردد و نسبت به خواسته ‏اش ناكام و نا اميد نمى ‏شود.(33)

---

32) سوره بقره، آيه 206.

33) جامع أحاديث الشيعة: 311/7.