كراهت در عبادت
راهنمايي هاى خاندان وحى عليهم السلام دربارۀ كيفيت عبادت و توجّه به جهات قلبى و باطنى آن، براى اينست كه مردم از عبادتهاى خود بهرهمند شوند و آثار آن را بالوجدان درك نمايند و به وسيلۀ انجام آنها، دگرگونى و تحوّل در آنان ايجاد شود؛ و گرنه صِرف عبادت كه داراى هيچ گونه اثرى نباشد و از طريق اهل بيت عليهم السلام دور باشد، چه نتيجه اى دارد؟ آيا جز زحمت و رنج و غرور، اثرديگرى در آن وجود دارد؟!
به خاطر همين جهت، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايند:
إِيَّاكُمْ وَالْجُهَّالِ مِنَ الْمُتَعَبِّدينَ وَالْفُجَّارِ مِنَ الْعُلَماءِ فَإِنَّهُمْ فِتْنَةُ كُلّ مَفْتوُنْ.(19)
از افراد جاهلى كه اهل تعبّد هستند، پرهيز كنيد و از علماء فاجر بپرهيزيد كه آنان وسيلۀ نيرنگ هر فرد دلباخته مى باشند.
گاهى اين گونه افراد اصل عبادت آنان صحيح نيست و غير عبادت را به جاى عبادت پذيرفته و انجام مى دهند، و گاهى عمل آنان در شرع وارد شده، ولى در هنگام انجام آن به جاى آن كه حالت عبادت و بندگى داشته باشند؛ با اكراه و ناراحتى آن را انجام مى دهند؛ و با اين همه خود را كامل و راه يافته مى پندارند.
اين گونه عبادتها، سبب دلزدگى اين افراد مى شود، علاوه بر آن كه گاهى باعث بدبينى ديگران نيز مى شود؛ در حالى كه عبادت بايد، حالتِ اقبال وتوجّه و نشاط را در قلب انسان برانگيزاند، نه حالت اكراه و نفرت را، ولى اين گونه عبادات داراى اثر منفى است.
به همين جهت حضرت امام صادق عليه السلام مى فرمايند:
لاتُكْرِهُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ اَلْعِبادَةَ.(20)
نفسهاى خود را با اكراه به عبادت وادار نكنيد.
بلكه با ميل و رغبت بايد به انجام عبادات بپردازيد، تا آثار گرانبهاى آن در وجود شما آشكار شود.
خواهيد گفت: پس بسيارى از عبادت كنندگان بايد عبادات خود را ترك كنند، زيرا در هنگام عبادت نه تنها داراى حالت توجّه و اقبال نيستند؛ بلكه آن را با اكراه انجام مى دهند، زيرا نفس آنان مايل به عبادت نيست.
مى گوئيم: اين گونه طرز تفكّر بر اثر عدم آشنايىِ صحيح با مكتب حياتبخش خاندان وحى است. با توجه به فرمايشات انسان ساز اهل بيت عليهم السلام متوجّه مى شويم كه هر گونه صفت و حالت منفى كه خداوند زمينۀ آن را در انسان قرار داده است مثل حسد، كينه، نيرنگ و اكراه و امثال اينها؛ بايد در موارد خود، در برابر دشمنانِ خدا از آن استفاده شود. به اين ترتيب انسان نبايد به فريب دادن مردم - كه يك صفت منفى است - بپردازد، بلكه بايد نفس را فريب دهد و با تلقين و زبان نرم حالت اكراه او را بربايد و او را به انجام عبادت متمايل سازد.
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايند:
خادِعْ نَفْسَكَ في الْعِبادَةِ وَارْفِقْ بِها وَلاتَقْهَرْها.(21)
در عبادت نفس خود را فريب ده و با او رفاقت كن و او را مجبور (به عبادت) مكن.
بنابر اين هر كس در حال عبادت داراى حالت اكراه است، به جاى آن كه اصل عبادت را ترك كند، بايد حالت اكراه را از نفس خود برطرف نمايد، نه آنكه عبادت خود را رها كند؛ زيرا عبادت را با حالت شور و نشاط و شوق و عشقِ به عبادت، بايد انجام داد نه در حال دل زدگى و اكراه.
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام از پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله وسلم نقل فرموده اند:
لاتُبَغِّضْ إِلى نَفْسِكَ عِبادَةَ رَبِّكَ.(22)
نفس خود را دشمن عبادت پروردگارت قرار مده.
19) بحارالأنوار: 106/2.
20) بحارالأنوار: 213/71، از اصول كافى: 86/2.
21) بحارالأنوار: 509/33، از نهج البلاغه نامه 69.
22) بحارالأنوار: 214/71، از اصول كافى: 87/2.
بازديد امروز : 141506
بازديد ديروز : 297409
بازديد کل : 121455150
|