يك بحث مهمّ اخلاقى

اكنون يك بحث بسيار مهمّ اخلاقى را بيان مى‏ كنيم:

 بسيارى از دانشمندان و علماى «علم اخلاق» براى تهذيب و پاكسازى نفس، راهكارهايى را ارائه داده ‏اند كه راه صد ساله است؛ به گونه ‏اى كه هنوز انسان راه را به ‏پايان نرسانده كه: «بانكى برآمد خواجه مرد»، يا چند صفت رذيله را از خود دورساخته ولى بر اثر طولانى ‏شدن مدّت به چند صفت مذموم ديگر مبتلا مى‏ گردد.

   به اين جهت، گاهى راه ‏هايى كه علماى بزرگى همچون مرحوم نراقى در «معراج ‏السعادة» نشان داده ‏اند مورد انتقاد علماى ديگر قرار گرفته است.

   راه ‏هايى كه براى ريشه‏ كن ساختن رذايل اخلاقى در برخى از كتاب‏ها ذكر شده ‏همانند تعمير خانه مخروبه ‏اى است كه هر روز بايد گوشه ‏اى از آن را تعمير نمايند. بديهى است كه اين كار، چاره اساسى نيست.

   انسان نيز همين‏گونه است تا وقتى كه گرفتار نفس امّاره باشد بر فرض كه يكى از صفات رذيله آن برطرف شود، انسان را به صفت ديگرى مبتلا مى‏ سازد. پس بايد راهى را بيابيم كه اساسى و كارساز باشد و در نفس تحوّل ايجاد نمايد.