(1)

دوران حکومت متوکّل

 در دوران متوكّل عبّاسى كه به قول ابن اثير مال و جان هر كسى را كه حبّ على وخاندان او عليهم السلام را در دل داشت به خطر مى ‏انداخت و بر او رحم نمى‏ كرد(832) آن طور با شيعيان مصر رفتار مى ‏كرد كه مرحوم مظفّر از زبان مقريزى گزارش كرده است:

   «متوكّل به والى خود در مصر نامه نوشت كه آل ابى طالب را از مصر اخراج كند و به‏ عراق بفرستد. امير مصر (اسحاق بن يحيى خُتَلى) آنان را در دهم رجب سال 236 هـ . ق‏ از آنجا بيرون راند. آنان وارد عراق شدند؛ لكن آن‏ها را از عراق به سوى مدينه، در شوّال همان سال اخراج كردند. و هر كسى كه در مصر به مذهب على و خاندان او عليهم السلام ‏پايبند بود، در استتار و اختفا به سر مى ‏برد. حتّى امير مصر كه يكى از سربازان را درباره كارى زير ضرب تازيانه و تنبيه بدنى قرار داد، وى امير را به حقّ حسن وحسين‏ عليهما السلام سوگند مى‏ داد كه او را مورد عفو قرار دهد، امير دستور داد سى تازيانه ‏ديگر بر بدن او وارد سازند. پيك و قاصد اين جريان را براى متوكّل گزارش كرد. پس‏از آن نامه‏اى از سوى متوكّل به امير مصر رسيد كه در آن به وى دستور داد بر اين سرباز علوى صد تازيانه ديگر وارد سازند. امير نيز طبق دستور عمل كرد و او را نيز مانند سايرين به عراق روانه ساخت. والى مصر پس از اين رويداد در جست و جوى‏ شيعيان مصر برآمد و پس از يافتن آن‏ها دستور مى ‏داد آنان را به سوى عراق روانه ‏سازند. والى مصر را بر مردى مطّلع ساختند كه نام او محمّد بن على بن حسن بن علىّ‏ بن حسين بن ابى طالب بود، و براى والى گزارش نمودند كه براى وى در مصر بيعت ‏گرفتند. دستور داد مكانى را كه در آن با او بيعت كردند به آتش كشيدند و خود او را دستگير كردند و عدّه ‏اى را كه با او بيعت كرده بودند تازيانه زدند و اين مرد علوى وجمعى از آل ابى طالب را به عراق اخراج كردند».(833)

   در همين دوران و در زمان ولايت يزيد بن عبداللَّه تركى(834) بنا به دستور متوكّل، علويان و شيعيان از مصر به عراق تبعيد مى‏ شدند. از جمله، علوى معروف ابوحذرى ‏و يارانش در رمضان 248 اخراج شدند و در رمضان 250 شش نفر از علويان و دررجب 251 ق هشت تن از بزرگان علوى (835) كه ظاهراً يكى از آنان محمّد بن فرج از اصحاب امام هادى‏ عليه السلام در مصر است كه مدّت هشت سال در زندانِ عراق ماند.(836)

   كندى مى‏ نويسد: چون منتصر بر تخت نشست و يزيد بن عبداللَّه را ابقا كرد، به او نوشت: هيچ علوى نبايد پيشه‏ اى را قبول كند، و بر اسبى سوار شود، و از فسطاط به ‏اطراف آن سفر كند، و بيش از يك عبد براى خود اتّخاذ نمايد. اگر ميان مردم و يكى از علويان نزاعى درگرفت سخن خصم طالبى پذيرفته شود و از او دليل و بيّنه مطالبه ‏نشود(837).(838)

 

---

832) الكامل: 318/4.

833) محمّدحسين مظفّر؛ تاريخ شيعه؛ ترجمه و نگارش سيّد محمّدباقر حجّتى (تهران، نشر دفتر فرهنگ اسلامى،1368ش) ص 263.

834) يزيد بن عبداللَّه بن دينار از واليان ترك بنى‏ عبّاس بود كه در سال 242 و در عصر متوكّل به امارت مصر رسيد و ده‏سال بر آن ديار حكومت كرد.

835) ولاة مصر: 230 - 229.

836) ولاة مصر: 230 - 229.

837) ولاة مصر: 230.

838) فاطميان در مصر: 70.

 

منبع: معاویه ج ... ص ...